Tốc độ:
1x
(QK7 Online) - Đại dịch Covid-19 bùng phát dẫn đến khủng hoảng chăm sóc sức khỏe toàn cầu và quá tải hệ thống y tế. Tính đến tháng 10/2021, trên thế giới có hơn 230 triệu ca mắc, tử vong hơn 4,8 triệu ca, phục hồi hơn 212 triệu ca; nước ta có hơn 800 ngàn ca mắc, tử vong 19.601 ca, phục hồi hơn 665.000 ca, đứng thứ 43/221 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.
Điều trị bệnh nhân Covid-19 tại Bệnh viện Quân y 7A. Ảnh: CTV
Khi bệnh nhân đang hồi phục sau Covid-19 tăng lên thì ngày càng có nhiều bằng chứng chỉ ra rằng nhiễm SARS-CoV-2 cũng có thể dẫn đến hậu quả lâu dài hơn về sức khỏe thể chất và tinh thần, đó là mối quan tâm ngày càng tăng đối với hệ thống chăm sóc sức khỏe.
Cho đến nay chưa có định nghĩa được chấp nhận rộng rãi về các giai đoạn hồi phục sau Covid-19. Tuy nhiên hiện nay định nghĩa thường được các nhà chuyên môn đề cập đến là: Covid-19 cấp tính: Các triệu chứng Covid-19 kéo dài đến bốn tuần sau khi khởi phát bệnh. Hội chứng sau nhiễm SARS-CoV-2: Các triệu chứng về thể chất hoặc tinh thần xuất hiện trong hoặc sau khi mắc Covid-19-19 tiếp tục kéo dài 4 tuần và không giải thích được bằng biểu hiện bệnh lý khác.
Tại Mỹ, nghiên cứu trên 270.000 người khỏi bệnh Covid-19, đội ngũ các nhà khoa học phát hiện có đến 37% số bệnh nhân trải qua ít nhất một trong các triệu chứng của hậu Covid-19, kéo dài từ 3 đến 6 tháng kể từ thời điểm xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2.
Trong một nghiên cứu khác trên 1300 bệnh nhân Covid-19 nhập viện, khi xuất viện về nhà, bất chấp các dịch vụ chăm sóc y tế tại nhà, chỉ 40% bệnh nhân độc lập trong mọi hoạt động đời sống hàng ngày sau 30 ngày. Dữ liệu cũng cho thấy tỷ lệ xuất hiện các triệu chứng dai dẳng sau nhiễm SARS-CoV-2 ở trẻ em thấp hơn người lớn.
Ngoài ra, một nghiên cứu gần đây của Tiến sĩ Edwin J George, tại Viện Khoa học y khoa Amala (Ấn Độ), cho thấy rằng khoảng 20-30% bệnh nhân nhiễm Covid-19 nghiêm trọng, sau khi khỏi bệnh đã phát triển bệnh đái tháo đường hoặc có lượng đường trong máu tăng cao (theo Hindustan Times).
Theo nghiên cứu của chúng tôi trên 430 bệnh nhân mức độ nhẹ, các triệu chứng còn xuất hiện trong 2 tháng đầu tiên chiếm 35,95%, triệu chứng gặp nhiều nhất là ho chiếm 11,16% gặp 1 vài trường hợp ho có đàm xanh triệu chứng xuất hiện dưới 7 ngày; kế đến là thay đổi về vị giác và khứu giác chiếm 10,33% trong đó có 60,0% xuất hiện trong vòng 7 ngày và có 40,0% triệu chứng kéo dài hơn 1 tháng; tiếp đó, đau đầu chiếm 9,09% trong đó có 86,34% triệu chứng xuất hiện dưới 7 ngày và có 13,63% triệu chứng xuất hiện 7-14 ngày rồi hết; triệu chứng mất ngủ chiếm 8,26%, trong đó có 60,0% triệu chứng xuất hiện dưới 7 ngày, 40% các trường hợp còn lại triệu chứng xuất hiện từ 14 ngày đến hơn 1 tháng; đánh giá về tâm lý có 1,65% lo lắng, 0,83% lo âu và 0,83% không thoải mái về mặt tinh thần.
Thời gian để giải quyết các triệu chứng dai dẳng sau nhiễm SARS-CoV-2 dường như phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, bệnh nền và thể trạng bệnh nhân. Dữ liệu ban đầu cho thấy người bị bệnh nhẹ có thời gian hồi phục nhanh hơn và ít xuất hiện các triệu chứng hậu Covid hơn so với người mắc bệnh nặng.
Mức độ nhiễm bệnh, độ tuổi và giới tính đều có thể ảnh hưởng đến khả năng xuất hiện các triệu chứng hậu Covid-19, dựa trên dữ liệu của mạng lưới y tế điện tử TriNetX tại Mỹ, các triệu chứng hậu Covid-19 thường xuất hiện ở những bệnh nhân phải nhập viện điều trị và phụ nữ chiếm phần cao hơn. Trong khi đó, triệu chứng như khó thở, xuất hiện vấn đề về nhận thức thường xảy ra ở người cao tuổi và đàn ông; thanh niên và phụ nữ lại hay đau đầu, chán ăn, tiêu chảy, buồn nôn, đau bụng cũng như lo lắng, trầm cảm; nhóm bệnh nhân nhập viện nhiều khả năng bị các vấn đề về nhận thức như: Mệt mỏi, khó tập trung, rối loạn năng lực tư duy; người bệnh nhẹ hơn có nguy cơ cao bị đau đầu. Phần lớn người bệnh phải chịu đựng ít nhất 2 triệu chứng hậu Covid-19.
Khi hội chứng sau nhiễm SARS-CoV-2 có triệu chứng dai dẳng hoặc xuất hiện triệu chứng mới, người bệnh nên tới cơ sở y tế để được khám, kiểm tra, tư vấn và điều trị. Với những biểu hiện nhẹ như mệt mỏi, hay tức ngực, đặc biệt khi gắng sức, rối loạn tiêu hóa, căng thẳng, kém tập trung, sẽ giảm dần theo ngày tháng khi cơ thể hoàn toàn bình phục. Còn lại những triệu chứng nặng hơn như thường xuyên đau tức ngực, ho nhiều, đau đầu dai dẳng, đau bụng và rối loạn tiêu hóa thường xuyên, lo lắng trầm cảm hay biểu hiện gì đó đột ngột xuất hiện làm ảnh hưởng đến sức khỏe và công việc, người bệnh cần đi khám ngay để được xử lý kịp thời.
Biện pháp phòng ngừa tốt nhất là phòng ngừa không để lây nhiễm SARS-CoV-2 bằng tuân thủ 5K và vaccine. Cùng với đó là chế độ ăn uống, ngủ nghỉ điều độ, người lớn nên ngủ từ 7 đến 8 giờ/ngày. Chế độ ăn lưu ý cần cân đối 4 yếu tố: Cân đối giữa 3 nhóm chất sinh năng lượng; cân đối về protein (giữa đạm động vật và thực vật); cân đối về lipid (giữa lipid động vật và lipid thực vật); cân đối về vitamin và khoáng chất, tránh sử dụng rượu bia và đồ uống có chất kích thích.
Duy trì tập thể dục hàng ngày, trong đó cần tập thở 15 phút trong ngày, nếu dưới ánh mặt trời buổi sáng thì càng tốt, sẽ cung cấp cho chúng ta từ 3000UI đến 4000UI vitamin D, nhằm tăng cường hệ miễn dịch. Có chế độ làm việc, nghỉ ngơi, thư giãn hợp lý, tránh căng thẳng và tránh quan tâm quá mức về dịch Covid-19 trên mạng xã hội. Với chế độ làm việc, sinh hoạt, ăn uống, nghỉ ngơi và luyện tập phù hợp sẽ giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch, nâng cao sức đề kháng chống lại bệnh tật hiệu quả.
Cho đến nay chưa có định nghĩa được chấp nhận rộng rãi về các giai đoạn hồi phục sau Covid-19. Tuy nhiên hiện nay định nghĩa thường được các nhà chuyên môn đề cập đến là: Covid-19 cấp tính: Các triệu chứng Covid-19 kéo dài đến bốn tuần sau khi khởi phát bệnh. Hội chứng sau nhiễm SARS-CoV-2: Các triệu chứng về thể chất hoặc tinh thần xuất hiện trong hoặc sau khi mắc Covid-19-19 tiếp tục kéo dài 4 tuần và không giải thích được bằng biểu hiện bệnh lý khác.
Tại Mỹ, nghiên cứu trên 270.000 người khỏi bệnh Covid-19, đội ngũ các nhà khoa học phát hiện có đến 37% số bệnh nhân trải qua ít nhất một trong các triệu chứng của hậu Covid-19, kéo dài từ 3 đến 6 tháng kể từ thời điểm xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2.
Trong một nghiên cứu khác trên 1300 bệnh nhân Covid-19 nhập viện, khi xuất viện về nhà, bất chấp các dịch vụ chăm sóc y tế tại nhà, chỉ 40% bệnh nhân độc lập trong mọi hoạt động đời sống hàng ngày sau 30 ngày. Dữ liệu cũng cho thấy tỷ lệ xuất hiện các triệu chứng dai dẳng sau nhiễm SARS-CoV-2 ở trẻ em thấp hơn người lớn.
Ngoài ra, một nghiên cứu gần đây của Tiến sĩ Edwin J George, tại Viện Khoa học y khoa Amala (Ấn Độ), cho thấy rằng khoảng 20-30% bệnh nhân nhiễm Covid-19 nghiêm trọng, sau khi khỏi bệnh đã phát triển bệnh đái tháo đường hoặc có lượng đường trong máu tăng cao (theo Hindustan Times).
Theo nghiên cứu của chúng tôi trên 430 bệnh nhân mức độ nhẹ, các triệu chứng còn xuất hiện trong 2 tháng đầu tiên chiếm 35,95%, triệu chứng gặp nhiều nhất là ho chiếm 11,16% gặp 1 vài trường hợp ho có đàm xanh triệu chứng xuất hiện dưới 7 ngày; kế đến là thay đổi về vị giác và khứu giác chiếm 10,33% trong đó có 60,0% xuất hiện trong vòng 7 ngày và có 40,0% triệu chứng kéo dài hơn 1 tháng; tiếp đó, đau đầu chiếm 9,09% trong đó có 86,34% triệu chứng xuất hiện dưới 7 ngày và có 13,63% triệu chứng xuất hiện 7-14 ngày rồi hết; triệu chứng mất ngủ chiếm 8,26%, trong đó có 60,0% triệu chứng xuất hiện dưới 7 ngày, 40% các trường hợp còn lại triệu chứng xuất hiện từ 14 ngày đến hơn 1 tháng; đánh giá về tâm lý có 1,65% lo lắng, 0,83% lo âu và 0,83% không thoải mái về mặt tinh thần.
Thời gian để giải quyết các triệu chứng dai dẳng sau nhiễm SARS-CoV-2 dường như phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, bệnh nền và thể trạng bệnh nhân. Dữ liệu ban đầu cho thấy người bị bệnh nhẹ có thời gian hồi phục nhanh hơn và ít xuất hiện các triệu chứng hậu Covid hơn so với người mắc bệnh nặng.
Mức độ nhiễm bệnh, độ tuổi và giới tính đều có thể ảnh hưởng đến khả năng xuất hiện các triệu chứng hậu Covid-19, dựa trên dữ liệu của mạng lưới y tế điện tử TriNetX tại Mỹ, các triệu chứng hậu Covid-19 thường xuất hiện ở những bệnh nhân phải nhập viện điều trị và phụ nữ chiếm phần cao hơn. Trong khi đó, triệu chứng như khó thở, xuất hiện vấn đề về nhận thức thường xảy ra ở người cao tuổi và đàn ông; thanh niên và phụ nữ lại hay đau đầu, chán ăn, tiêu chảy, buồn nôn, đau bụng cũng như lo lắng, trầm cảm; nhóm bệnh nhân nhập viện nhiều khả năng bị các vấn đề về nhận thức như: Mệt mỏi, khó tập trung, rối loạn năng lực tư duy; người bệnh nhẹ hơn có nguy cơ cao bị đau đầu. Phần lớn người bệnh phải chịu đựng ít nhất 2 triệu chứng hậu Covid-19.
Khi hội chứng sau nhiễm SARS-CoV-2 có triệu chứng dai dẳng hoặc xuất hiện triệu chứng mới, người bệnh nên tới cơ sở y tế để được khám, kiểm tra, tư vấn và điều trị. Với những biểu hiện nhẹ như mệt mỏi, hay tức ngực, đặc biệt khi gắng sức, rối loạn tiêu hóa, căng thẳng, kém tập trung, sẽ giảm dần theo ngày tháng khi cơ thể hoàn toàn bình phục. Còn lại những triệu chứng nặng hơn như thường xuyên đau tức ngực, ho nhiều, đau đầu dai dẳng, đau bụng và rối loạn tiêu hóa thường xuyên, lo lắng trầm cảm hay biểu hiện gì đó đột ngột xuất hiện làm ảnh hưởng đến sức khỏe và công việc, người bệnh cần đi khám ngay để được xử lý kịp thời.
Biện pháp phòng ngừa tốt nhất là phòng ngừa không để lây nhiễm SARS-CoV-2 bằng tuân thủ 5K và vaccine. Cùng với đó là chế độ ăn uống, ngủ nghỉ điều độ, người lớn nên ngủ từ 7 đến 8 giờ/ngày. Chế độ ăn lưu ý cần cân đối 4 yếu tố: Cân đối giữa 3 nhóm chất sinh năng lượng; cân đối về protein (giữa đạm động vật và thực vật); cân đối về lipid (giữa lipid động vật và lipid thực vật); cân đối về vitamin và khoáng chất, tránh sử dụng rượu bia và đồ uống có chất kích thích.
Duy trì tập thể dục hàng ngày, trong đó cần tập thở 15 phút trong ngày, nếu dưới ánh mặt trời buổi sáng thì càng tốt, sẽ cung cấp cho chúng ta từ 3000UI đến 4000UI vitamin D, nhằm tăng cường hệ miễn dịch. Có chế độ làm việc, nghỉ ngơi, thư giãn hợp lý, tránh căng thẳng và tránh quan tâm quá mức về dịch Covid-19 trên mạng xã hội. Với chế độ làm việc, sinh hoạt, ăn uống, nghỉ ngơi và luyện tập phù hợp sẽ giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch, nâng cao sức đề kháng chống lại bệnh tật hiệu quả.
Đại tá, TS Lê Quang Trí
Giám đốc Bệnh viện Quân y 7A
Giám đốc Bệnh viện Quân y 7A
.jpg)
.jpg)
