Để cảm nhận rõ nét nhất văn hóa ẩm thực của một vùng miền, người ta có thể dựa vào những món ăn trong mâm cỗ ngày Tết ở vùng miền đó.
Miền Bắc
Khi nói về cái Tết Bắc, ông cha ta có câu: “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ. Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”.
Quả đúng như vậy, món ăn đầu tiên không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên đán chính là bánh chưng.
Bánh chưng hình vuông tượng trưng cho đất. Trong “Đất” là hội tụ đầy đủ của “Kim” (gạo nếp trắng) “Mộc” (Lá dong xanh và lạt tre) “Thủy” (luộc trong nước) Hỏa (thịt đỏ) và “Thổ” (đỗ vàng). Đó là nét tinh túy và ý nghĩa sâu xa của món ăn này.
Mâm cỗ Tết miền Bắc còn rất tinh tế ở chỗ người ta đã biết kết hợp hài hòa giữa món thịt và món rau, món nước và món khô. Ví dụ như món rau củ (thường là su hào và cà rốt) xào lòng gà hoặc thịt bò, canh măng nấu với cổ, cánh gà, miến xào lòng gà và mộc nhĩ... Tất nhiên là không thể thiếu món dưa hành chua chua, cay cay, ăn chống ngán.
Kế đến là món thịt đông. Nói đến món ăn này nhiều người thắc mắc, tại sao trong cái Tết lạnh buốt ở miền Bắc, người ta lại ăn một món lạnh ngắt như vậy? Tuy nhiên, có thử thì mới biết nó ngon đến mức nào. Vị béo ngậy, giòn giòn của thịt đông kết hợp với vị chua chua của dưa hành ăn kèm với bát cơm tám nóng hổi trên tay trong thời thời tiết lạnh giá thì còn gì bằng.
Món ăn tiếp theo là xôi gấc. Màu đỏ của xôi gấc thể hiện cho ước nguyện một năm mới may mắn, sung túc tràn đầy. Xôi gấc đỏ, ăn cùng gà luộc chấm muối lá chanh hoặc giò lụa, nem rán.
Miền Trung
Khác với miền Bắc, người miền Trung sử dụng bánh tét để cúng gia tiên. Loại bánh này được làm tương tự như bánh chưng, cũng được làm từ gạo nếp, đỗ, thịt lợn, gói trong lá chuối hoặc lá dong. Chỉ khác là bánh tét có hình trụ dài, trong khi bánh chưng lại là hình vuông.
Tiếp theo là món nem chua. Không chỉ ngày Tết ở miền Trung, ngày nay món ăn này được phổ biến toàn quốc, nhất là các quán vỉa hè và là món ăn yêu thích của rất nhiều người. Nem chua được làm từ thịt lợn xay sống sau đó được trộn ướp cùng các gia vị và bì lợn thái chỉ rồi gói trong lá chuối. Nem được ủ lên men trong thời gian nhất định đến khi nem “chín” là có thể dùng trực tiếp được. Bánh tổ cũng không thể thiếu trong ngày này. Đây là sự kết hợp tinh tế của gạo nếp, đường đen, gừng và vừng, khi ăn có vị ngọt thanh xen lần vị cay ấm, thơm nồng của gừng.
Ngoài ra mâm cỗ Tết ở miền Trung còn có một số món như dưa củ kiệu, thịt lợn ngâm nước mắm, bò kho mật mía, chả bò, thịt phay, tôm chua... Một số tỉnh Bắc Trung Bộ còn đưa cả một số món ăn miền Bắc như thịt gà, bánh chưng, giò vào trong mâm cỗ của mình.
Miền Nam
Đặc trưng văn hóa miền Nam là tính cách con người nơi đây rất phóng khoáng, không thích sự gò bó nên các món ăn trong mâm cỗ Tết vùng này cũng rất đa dạng. Tuy nhiên, vẫn có một số món ăn phổ biến hay dùng để cúng trong đêm giao thừa như bánh tét, thịt kho tàu, canh măng, chả giò (giống như nem miền Bắc), canh khổ qua (canh mướp đắng).
Nói đến canh khổ qua, món ăn này có ý nghĩa rất đặc biệt. Nếu như xôi gấc ở miền Bắc thể hiện sự may mắn trong đầu năm mới thì canh khổ qua bày tỏ ước nguyện mọi điều đau khổ trong năm tới sẽ qua mau mà thay vào đó là tràn trề hành phúc no đủ (nhân thịt ở giữa). Bên cạnh đó, đây là món ăn giúp thanh nhiệt, cân bằng cơ thể rất hiệu quả, nhất là trong những ngày Tết.
Ngoài ra mâm cỗ Tết ở miền Nam không thể thiếu các món nguội như tôm khô trộn củ kiệu, gỏi ngó sen, tai heo ngâm dấm, giò lợn, lạp xưởng, nem bì, gỏi gà xé phay...
Trên đây chỉ là những món ăn phổ biến nhất trong mâm cổ Tết của từng vùng miền. Ngoài ra, từng tỉnh hay thậm chí từng gia đình còn có những món ăn riêng khác để làm phong phú hơn cho mâm cỗ ngày Tết.
st
.jpg)
.jpg)
