Tốc độ:
1x
(QK7 Online) - Vào giữa những năm 1980, Vương quốc Anh đã trở thành quốc gia đầu tiên trong lực lượng NATO sử dụng loại súng trường tấn công kiểu “bullpup” (cái tẩu), đó là khẩu L85A1; đây là một khẩu súng trường tiến công mang tính cách mạng, ngắn như một khẩu súng tiểu liên, nhưng với sức mạnh của súng trường tấn công.
Lịch sử phát triển của súng trường tiến công L85A1
Việc đưa khẩu L85A1 vào trang bị là một bước ngoặt trong lịch sử chế tạo vũ khí bộ binh, bởi những khẩu súng trường tiến công trước kia không phù hợp với các lực lượng đặc biệt, bộ binh cơ giới, đổ bộ đường không, thủy quân lục chiến… vì súng quá dài, gây vướng víu; nếu sử dụng các loại súng tiểu liên như UZI thì sức xuyên kém, tầm bắn hạn chế…
Người Anh nổi tiếng về bảo thủ; phải đến tận năm 1954, khi quân đội các nước khác bước vào kỷ nguyên chiến tranh cơ giới và hạt nhân, quân đội Anh vẫn trang bị cho lính bộ binh khẩu súng trường bắn phát một Lee Enfield có trong trang bị từ chiến tranh thế giới thứ Nhất. Trong khi đó đối thủ của quân đội Anh là quân đội Liên Xô đã trang bị súng trường tiến công AK-47; đây là một loại vũ khí bộ binh hiện đại, tốc độ bắn nhanh, sức xuyên lớn và hoạt động rất tin cậy.
Lịch sử phát triển của súng trường tiến công L85A1
Việc đưa khẩu L85A1 vào trang bị là một bước ngoặt trong lịch sử chế tạo vũ khí bộ binh, bởi những khẩu súng trường tiến công trước kia không phù hợp với các lực lượng đặc biệt, bộ binh cơ giới, đổ bộ đường không, thủy quân lục chiến… vì súng quá dài, gây vướng víu; nếu sử dụng các loại súng tiểu liên như UZI thì sức xuyên kém, tầm bắn hạn chế…
Người Anh nổi tiếng về bảo thủ; phải đến tận năm 1954, khi quân đội các nước khác bước vào kỷ nguyên chiến tranh cơ giới và hạt nhân, quân đội Anh vẫn trang bị cho lính bộ binh khẩu súng trường bắn phát một Lee Enfield có trong trang bị từ chiến tranh thế giới thứ Nhất. Trong khi đó đối thủ của quân đội Anh là quân đội Liên Xô đã trang bị súng trường tiến công AK-47; đây là một loại vũ khí bộ binh hiện đại, tốc độ bắn nhanh, sức xuyên lớn và hoạt động rất tin cậy.
Súng trường L85A1
Nếu một cuộc chiến giữa hai phe xảy ra, quân đội Anh với súng trường Lee Enfield không thể chống lại quân đội Liên Xô được trang bị AK-47; vì vậy Thủ tướng Anh khi đó là Winston Churchill đã quyết định đưa vào trang bị khẩu súng trường bán tự động L1A1.
Khẩu súng trường L1A1 sử dụng đạn cỡ 7,62x51 (sau này trở thành đạn tiêu chuẩn của khối NATO); hộp tiếp đạn 20 viên. Khẩu L1A1 đã phục vụ trong quân đội Anh qua nhiều thập kỷ, từ cuộc chiến Trung Đông năm 1956 (cuộc chiến kênh đào Suez) tới tận cuộc chiến Falklands năm 1982.
Đến những năm của thập kỷ 1960, Mỹ đã đưa vào trang bị hàng loạt súng trường tiến công M-16 sử dụng đạn 5,56 mm và các quốc gia khác trong khối NATO đã dần loại khỏi biên chế vũ khí bộ binh sử dụng đạn 7,62x51 (loại đạn này sau này chỉ dùng cho súng máy hỏa lực); ưu điểm của súng sử dụng đạn 5,56 mm là nhỏ, nhẹ, tốc độ bắn nhanh hơn và mật độ hỏa lực dày đặc hơn.
Khẩu súng trường L1A1 sử dụng đạn cỡ 7,62x51 (sau này trở thành đạn tiêu chuẩn của khối NATO); hộp tiếp đạn 20 viên. Khẩu L1A1 đã phục vụ trong quân đội Anh qua nhiều thập kỷ, từ cuộc chiến Trung Đông năm 1956 (cuộc chiến kênh đào Suez) tới tận cuộc chiến Falklands năm 1982.
Đến những năm của thập kỷ 1960, Mỹ đã đưa vào trang bị hàng loạt súng trường tiến công M-16 sử dụng đạn 5,56 mm và các quốc gia khác trong khối NATO đã dần loại khỏi biên chế vũ khí bộ binh sử dụng đạn 7,62x51 (loại đạn này sau này chỉ dùng cho súng máy hỏa lực); ưu điểm của súng sử dụng đạn 5,56 mm là nhỏ, nhẹ, tốc độ bắn nhanh hơn và mật độ hỏa lực dày đặc hơn.
Súng trường L85A1 tham gia tác chiến
Việc thay đổi vũ khí cầm tay cho quân đội Anh trở lên cấp thiết; năm 1969, nhà máy Enfield đã phát triển một loại súng trường tiến công mới dựa trên loại súng AR-18 của Mỹ, được sản xuất tại công ty Sterling - Anh. Mẫu súng mới có tên XL64E5, sử dụng loại đạn 4,85x49mm; tuy nhiên loại đạn này nhanh chóng trở nên lạc hậu, vì lúc này khối NATO quyết định sử dụng đạn 5,56 làm đạn tiêu chuẩn cho tất cả các thành viên trong khối, để có thể dùng chung đạn khi cần thiết.
Việc chuẩn hóa đạn dẫn đến khẩu XL64E5 phải phải thiết kế lại để dùng đạn 5,56x49; kết quả là mẫu súng mới ra đời với tên gọi L85A1 và được chấp nhận đưa vào biên chế trong Quân đội Anh năm 1985.
Những thiết kế mang tính cách mạng
Súng trường tấn công L85A1 mang tính cách mạng ở chỗ, toàn bộ khóa nòng, lẫy hất vỏ đạn, hộp tiếp đạn đều nằm phía sau cò súng; với cấu tạo độc đáo như vậy, L85A1 có chiều dài chỉ bằng khẩu tiểu liên, nhưng có hiệu suất của một khẩu súng trường tiến công.
Khẩu L85A1 hoạt động theo nguyên tắc trích khí piston ngắn, khóa nòng xoay và được gắn trong bệ khóa nòng, nguyên tắc hoạt động dựa trên súng trường AR-18 Armalite của Mỹ; súng có thể điều chỉnh hệ thống trích khí để sử dụng ở chế độ bắn bình thường và khi phóng lựu. Súng có hệ thống ngắm cơ khí và kính ngắm ban đêm với bộ số 4x; ngoài dây đeo súng còn có cả tay xách.
Việc chuẩn hóa đạn dẫn đến khẩu XL64E5 phải phải thiết kế lại để dùng đạn 5,56x49; kết quả là mẫu súng mới ra đời với tên gọi L85A1 và được chấp nhận đưa vào biên chế trong Quân đội Anh năm 1985.
Những thiết kế mang tính cách mạng
Súng trường tấn công L85A1 mang tính cách mạng ở chỗ, toàn bộ khóa nòng, lẫy hất vỏ đạn, hộp tiếp đạn đều nằm phía sau cò súng; với cấu tạo độc đáo như vậy, L85A1 có chiều dài chỉ bằng khẩu tiểu liên, nhưng có hiệu suất của một khẩu súng trường tiến công.
Khẩu L85A1 hoạt động theo nguyên tắc trích khí piston ngắn, khóa nòng xoay và được gắn trong bệ khóa nòng, nguyên tắc hoạt động dựa trên súng trường AR-18 Armalite của Mỹ; súng có thể điều chỉnh hệ thống trích khí để sử dụng ở chế độ bắn bình thường và khi phóng lựu. Súng có hệ thống ngắm cơ khí và kính ngắm ban đêm với bộ số 4x; ngoài dây đeo súng còn có cả tay xách.
Súng trường L85A2
Súng có tay kéo khóa nòng nằm phía bên phải, buồng đạn, khóa nòng và các thiết bị quan trọng khác được làm bằng thép đặc biệt. Ốp lót tay phía trước làm bằng vật liệu tổng hợp, súng có thể gắn súng phóng lựu 40mm bằng cách sử dụng một thiết bị gắn đặc biệt do Đức sản xuất, ngoài ra súng còn trang bị lưỡi lê cho cận chiến.
Với cấu tạo kiểu bullpup, nên L85A1 giúp giảm chiều dài tổng thể, trong khi vẫn giữ nguyên được chiều dài nòng súng; súng có chiều dài 785 mm nhưng nòng súng dài 518 mm (nếu so sánh khẩu M-16 của Mỹ có chiều dài 1.006 mm, trong khi độ dài nòng chỉ là 508 mm; súng tiểu liên AKM có chiều dài 902 mm, độ dài nòng chỉ có 415 mm); rất thuận tiện khi chiến đấu trong môi trường đô thị hoặc bắn từ trong xe chiến đấu bộ binh. Đây cũng là mẫu súng có tầm bắn và độ chính xác rất cao, điều này có được là nhờ sự kết hợp giữa nòng súng dài và sử dụng nguyên lý trích khí ngắn.
Mẫu súng kém tin cậy nhất
L85A1 là một mẫu súng trường bullpup có thiết kế rất hiện đại, nhưng cấu tạo súng rất phức tạp và độ tin cậy khi hoạt động không cao. Cũng vì cấu tạo bệ khóa nòng và lẫy hất vỏ đạn nằm sau cò súng, tay kéo khóa nòng nằm phía bên phải, nên rất bất tiện cho những người thuận tay trái, bắt buộc người bắn phải tập bắn tay phải, nếu không sử dụng tay trái sẽ rất nguy hiểm khi vỏ đạn văng ra khi bắn và bất tiện khi lên đạn; trọng lượng của súng cũng khá nặng, nên người sử dụng khá mỏi tay khi dùng.
L85A1 còn được gọi là SA80 - dường như có một khởi đầu sáng sủa, nhưng khi đưa vào sử dụng đã xuất hiện nhiều lỗi kỹ thuật; những lô L85A1 đầu tiên được sản xuất tại tại nhà máy Enfield có chất lượng kém; chất lượng súng chỉ được cải thiện khi nhà máy sản xuất mới tại Nottingham đi vào hoạt động.
Với cấu tạo kiểu bullpup, nên L85A1 giúp giảm chiều dài tổng thể, trong khi vẫn giữ nguyên được chiều dài nòng súng; súng có chiều dài 785 mm nhưng nòng súng dài 518 mm (nếu so sánh khẩu M-16 của Mỹ có chiều dài 1.006 mm, trong khi độ dài nòng chỉ là 508 mm; súng tiểu liên AKM có chiều dài 902 mm, độ dài nòng chỉ có 415 mm); rất thuận tiện khi chiến đấu trong môi trường đô thị hoặc bắn từ trong xe chiến đấu bộ binh. Đây cũng là mẫu súng có tầm bắn và độ chính xác rất cao, điều này có được là nhờ sự kết hợp giữa nòng súng dài và sử dụng nguyên lý trích khí ngắn.
Mẫu súng kém tin cậy nhất
L85A1 là một mẫu súng trường bullpup có thiết kế rất hiện đại, nhưng cấu tạo súng rất phức tạp và độ tin cậy khi hoạt động không cao. Cũng vì cấu tạo bệ khóa nòng và lẫy hất vỏ đạn nằm sau cò súng, tay kéo khóa nòng nằm phía bên phải, nên rất bất tiện cho những người thuận tay trái, bắt buộc người bắn phải tập bắn tay phải, nếu không sử dụng tay trái sẽ rất nguy hiểm khi vỏ đạn văng ra khi bắn và bất tiện khi lên đạn; trọng lượng của súng cũng khá nặng, nên người sử dụng khá mỏi tay khi dùng.
L85A1 còn được gọi là SA80 - dường như có một khởi đầu sáng sủa, nhưng khi đưa vào sử dụng đã xuất hiện nhiều lỗi kỹ thuật; những lô L85A1 đầu tiên được sản xuất tại tại nhà máy Enfield có chất lượng kém; chất lượng súng chỉ được cải thiện khi nhà máy sản xuất mới tại Nottingham đi vào hoạt động.
Súng trường L85A3 với bộ phóng lựu 40mm
Tuy nhiên những lỗi về thiết kế tiếp tục là vấn đề đau đầu của giới lãnh đạo quân đội Anh; có hơn hai mươi lỗi phát sinh cần khắc phục sau 5 năm súng được đưa vào biên chế (năm 1985). L85A1 cho thấy độ tin cậy cực kỳ kém trong cuộc Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991, khi có tham gia của quân đội Anh.
Lỗi nặng nhất của L85A1 là thường xuyên bị kẹt đạn, khi hệ thống chuyển động không được bôi trơn kịp thời. Tuy nhiên, việc bôi trơn thường xuyên các bộ phận chuyển động lại khiến cho súng dễ bị dính cát hơn.
Những lỗ tản nhiệt phía trên súng giúp làm mát rất tốt nhưng chúng biến thành những cái “máy hút bụi” khi súng hoạt động trong điều kiện môi trường bụi bẩn cao.
Ngoài ra còn một số các lỗi nhỏ thường gặp là gãy kim hỏa; lẫy giữ hộp tiếp đạn yếu, nên hộp tiếp đạn tự rơi ra ngoài; bộ phận cò thường xuyên bị kẹt; nút nhả thoi nạp đạn không hoạt động; báng súng bị vỡ, lẫy hất vỏ đạn hoạt động kém, dẫn đến vỏ đạn hay bị kẹt trong buồng đạn, các đinh vít không chắc chắn; khóa an toàn dễ bị hỏng vì làm bằng nhựa; trong thời tiết lạnh các linh kiện bằng nhựa trở nên giòn và dễ vỡ…
Những phiên bản cải tiến
L85A1 được đánh giá cao về độ chính xác, nhưng lỗi kỹ thuật là nghiêm trọng, năm 1998, hãng sản xuất vũ khí Heckler và Koch của Đức đã nhận được hợp đồng sửa đổi khẩu L85A1 thành một phiên bản mới với tên gọi L85A2, kết hợp thêm những thay đổi để tăng độ tin cậy.
Các thay đổi bao gồm, cải tiến búa kim hỏa, sửa đổi khóa nòng, làm chậm quá trình đập búa vào kim hỏa trước khi súng ở chế độ tự động hoàn toàn (cơ chế này tương tự như cơ cấu làm chậm của AKM), nâng cao khả năng ổn định và độ tin cậy. L85A2 sau khi cải tiến đạt được độ tin cậy tốt hơn, được đánh giá là súng bộ binh cá nhân tốt nhất nước Anh.
Năm 2016, Quân đội Anh bắt đầu chuyển đổi L85A2 lên phiên bản L85A3; những nâng cấp là làm mới ốp lót tay mới có các rãnh Picatinny để lắp thêm các phụ kiện và tương thích với súng phóng lựu AG36 của hãng Heckler và Koch; kính ngắm SUSAT được thay thế bằng kính ngắm Trijicon ACOG 4x hoặc kính ngắm điểm đỏ đơn giản của Elcan Specter.
Khẩu L85A1 được quân đội Anh đặt hàng với số lượng lên tới 300.000 khẩu, nhưng vũ khí này lại không được các quốc gia khác đón nhận; chỉ một số nhỏ được dùng để viện trợ cho một số nước thuộc khối Thịnh vượng chung. Các lực lượng đặc biệt của Anh như SAS và SBS ưa thích súng trường M16 và sau đó là phiên bản cải tiến M4 hoặc khẩu C8 (được sản xuất bởi Colt Canada). Thậm chí những lực lượng Anh đóng quân trên quân quần đảo Falkland/ Malvinas cũng trang bị khẩu Steyr của Áo thay vì khẩu L85A1 do chính người Anh sản xuất.
Lỗi nặng nhất của L85A1 là thường xuyên bị kẹt đạn, khi hệ thống chuyển động không được bôi trơn kịp thời. Tuy nhiên, việc bôi trơn thường xuyên các bộ phận chuyển động lại khiến cho súng dễ bị dính cát hơn.
Những lỗ tản nhiệt phía trên súng giúp làm mát rất tốt nhưng chúng biến thành những cái “máy hút bụi” khi súng hoạt động trong điều kiện môi trường bụi bẩn cao.
Ngoài ra còn một số các lỗi nhỏ thường gặp là gãy kim hỏa; lẫy giữ hộp tiếp đạn yếu, nên hộp tiếp đạn tự rơi ra ngoài; bộ phận cò thường xuyên bị kẹt; nút nhả thoi nạp đạn không hoạt động; báng súng bị vỡ, lẫy hất vỏ đạn hoạt động kém, dẫn đến vỏ đạn hay bị kẹt trong buồng đạn, các đinh vít không chắc chắn; khóa an toàn dễ bị hỏng vì làm bằng nhựa; trong thời tiết lạnh các linh kiện bằng nhựa trở nên giòn và dễ vỡ…
Những phiên bản cải tiến
L85A1 được đánh giá cao về độ chính xác, nhưng lỗi kỹ thuật là nghiêm trọng, năm 1998, hãng sản xuất vũ khí Heckler và Koch của Đức đã nhận được hợp đồng sửa đổi khẩu L85A1 thành một phiên bản mới với tên gọi L85A2, kết hợp thêm những thay đổi để tăng độ tin cậy.
Các thay đổi bao gồm, cải tiến búa kim hỏa, sửa đổi khóa nòng, làm chậm quá trình đập búa vào kim hỏa trước khi súng ở chế độ tự động hoàn toàn (cơ chế này tương tự như cơ cấu làm chậm của AKM), nâng cao khả năng ổn định và độ tin cậy. L85A2 sau khi cải tiến đạt được độ tin cậy tốt hơn, được đánh giá là súng bộ binh cá nhân tốt nhất nước Anh.
Năm 2016, Quân đội Anh bắt đầu chuyển đổi L85A2 lên phiên bản L85A3; những nâng cấp là làm mới ốp lót tay mới có các rãnh Picatinny để lắp thêm các phụ kiện và tương thích với súng phóng lựu AG36 của hãng Heckler và Koch; kính ngắm SUSAT được thay thế bằng kính ngắm Trijicon ACOG 4x hoặc kính ngắm điểm đỏ đơn giản của Elcan Specter.
Khẩu L85A1 được quân đội Anh đặt hàng với số lượng lên tới 300.000 khẩu, nhưng vũ khí này lại không được các quốc gia khác đón nhận; chỉ một số nhỏ được dùng để viện trợ cho một số nước thuộc khối Thịnh vượng chung. Các lực lượng đặc biệt của Anh như SAS và SBS ưa thích súng trường M16 và sau đó là phiên bản cải tiến M4 hoặc khẩu C8 (được sản xuất bởi Colt Canada). Thậm chí những lực lượng Anh đóng quân trên quân quần đảo Falkland/ Malvinas cũng trang bị khẩu Steyr của Áo thay vì khẩu L85A1 do chính người Anh sản xuất.
Súng trường L85A3
L85A3 của ngày hôm nay là một vũ khí chính xác và đáng tin cậy, tuy nhiên thời gian phát triển quá dài (18 năm) và mất thêm nhiều thời gian nữa để sửa lỗi kỹ thuật. Trong những năm qua, quân đội Anh đã phải chi tổng cộng 461 USD/ khẩu để sửa chữa các lỗi kỹ thuật; số tiền đó gần như đủ để thay thế hoàn toàn bằng khẩu súng trường tiến công M4 hiện đại.
Theo kế hoạch, đến năm 2025, quân đội Anh sẽ thay đổi vũ khí bộ binh, tuy nhiên, từ lịch sử phát triển của khẩu L85A1, khả năng quân đội Anh sẽ đặt mua từ nước ngoài thay vì tự phát triển một loại vũ khí mới.
Dẫu còn nhiều khiếm khuyết, nhưng khẩu L85A1 đã thực sự tạo thành cuộc cách mạng trong chế tạo súng trường tiến công; là kiểu mẫu cho mọi thiết kế súng bullpup sau này. Những mẫu súng “bullpup” đã trở thành xu hướng phát triển chung của súng trường tiến công trong những thập kỷ vừa qua và cả trong tương lai.
Theo kế hoạch, đến năm 2025, quân đội Anh sẽ thay đổi vũ khí bộ binh, tuy nhiên, từ lịch sử phát triển của khẩu L85A1, khả năng quân đội Anh sẽ đặt mua từ nước ngoài thay vì tự phát triển một loại vũ khí mới.
Dẫu còn nhiều khiếm khuyết, nhưng khẩu L85A1 đã thực sự tạo thành cuộc cách mạng trong chế tạo súng trường tiến công; là kiểu mẫu cho mọi thiết kế súng bullpup sau này. Những mẫu súng “bullpup” đã trở thành xu hướng phát triển chung của súng trường tiến công trong những thập kỷ vừa qua và cả trong tương lai.
Trịnh Ngọc Tiến
.jpg)
