Tốc độ:
1x
Nguyên tắc tập trung dân chủ được Lênin đề xuất từ năm 1901 đến nay tròn 115 năm vẫn còn nguyên giá trị. Khi vận dụng vào Việt Nam, Hồ Chí Minh gọi tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức của Đảng. Theo Người, dân chủ và tập trung là hai mặt có quan hệ gắn bó và thống nhất với nhau. Dân chủ trong Đảng là tất cả đảng viên đều được tự do bày tỏ chính kiến của mình về các vấn đề trong tổ chức và sinh hoạt Đảng để thống nhất về quan điểm, chủ trương và nhân sự lãnh đạo. Vì vậy, dân chủ phải đi đến tập trung, tránh dân chủ phân tán, tùy tiện, vô tổ chức. Về tập trung, Hồ Chí Minh cho rằng, sau khi dân chủ (mọi đảng viên được tự do bày tỏ chính kiến) phải đi đến tập trung, tức là biểu quyết để thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động. Sau khi biểu quyết thì thiểu số phải phục tùng đa số, cấp dưới phải phục tùng cấp trên, mọi đảng viên phải phục tùng nghị quyết của Đảng.
Trong điều kiện hiện nay, khi vận dụng nguyên tắc tập trung dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta xác định tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức, sinh hoạt và hoạt động của Đảng và đã thể hiện trong Điều 9, Chương II, Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam. Những nội dung cơ bản về nguyên tắc tập trung dân chủ đã được Ban Chấp hành Trung ương hướng dẫn cụ thể trong Quy định thi hành Điều lệ Đảng.
Có thể nói, trong cuộc hành trình 86 năm xây dựng, chiến đấu và phát triển, nguyên tắc tập trung dân chủ luôn đồng hành và bảo đảm cho sự lãnh đạo của Đảng đối với mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Nguyên tắc tập trung dân chủ có vai trò là kim chỉ nam cho toàn bộ hoạt động tổ chức, sinh hoạt và xây dựng Đảng; xác lập nguyên tắc giải quyết mọi vấn đề trong nội bộ Đảng.
Thực tế các cuộc chiến tranh giải phóng và lãnh đạo sự nghiệp đổi mới đất nước của Đảng đã chứng minh điều đó. Gần đây, để chuẩn bị cho đại hội Đảng các cấp và Đại hội XII của Đảng, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Quyết định 244-QĐ/TW ngày 9/6/2014 về việc ban hành Quy chế bầu cử trong Đảng. Quy chế này là một bước phát triển mới trong nhận thức của Đảng ta về nguyên tắc tập trung dân chủ khi quy định “Cấp ủy viên cấp triệu tập đại hội không được đề cử nhân sự ngoài danh sách do cấp ủy đề cử; không được ứng cử và nhận đề cử nếu không có tên trong danh sách đề cử của cấp ủy”; “Ở hội nghị của ban chấp hành, ủy viên ban thường vụ không được đề cử nhân sự ngoài danh sách do ban thường vụ cấp ủy đề cử; không được ứng cử và nhận đề cử nếu không có tên trong danh sách đề cử của ban thường vụ cấp ủy”. Việc thực hiện Quy chế này vừa bảo đảm tính dân chủ, vừa tăng cường sự tập trung. Thực tế kết quả đại hội đảng các cấp trong toàn quốc và sự thành công của Đại hội XII Đảng Cộng sản Việt Nam đã chứng minh điều đó.
Có thể thấy, giá trị đích thực của nguyên tắc tập trung dân chủ là nó bảo đảm cho sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với Nhà nước và toàn xã hội sau khi đã phát huy đầy đủ trí tuệ của các đảng viên cộng sản- những người ưu tú nhất trong giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam. Như vậy đây là một giá trị quy tụ đầy đủ cả hai mệnh đề tập trung và dân chủ. Tập trung ở đây là sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với Nhà nước và toàn xã hội đã được khẳng định trong hiến pháp. Dân chủ ở đây là dân chủ trong Đảng với tư cách là đội tiên phong của toàn dân tộc, vì vậy cũng có nghĩa là Đảng đã quy tụ được trí tuệ toàn thể dân tộc Việt Nam vào sự lãnh đạo của mình. Đây là vấn đề lý luận và thực tiễn có ý nghĩa sâu sắc, phù hợp với cách diễn đạt về Đảng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội toàn Quốc lần thứ X: “Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc.”
Nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng là một nguyên tắc có ý nghĩa quyết định đến sự tồn tại và phát triển của Đảng. Ở đâu, nguyên tắc tập trung dân chủ được cấp ủy, người chỉ huy và cán bộ, đảng viên hiểu một cách đầy đủ thì ở đó dân chủ được phát triển, tập trung càng vững chắc, sức mạnh của Đảng càng được khẳng định.
Ngược lại, nếu không hiểu hoặc cố tình không tôn trọng nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng thì sẽ rất nguy hại.
Thật hiếm có một tổ chức nào ngoài Đảng Cộng sản lại được tổ chức trên một nguyên tắc chặt chẽ đến thế. Có những hiệp hội, khi chỉ một người không biểu quyết, họ có quyền không thực hiện các quyết định của tập thể đã biểu quyết thông qua; có những tổ chức, khi không đồng thuận nhau thì nói xấu, phá hoại nhau bằng đủ mọi cách. Nhưng đối với tổ chức của những người cộng sản thì không được phép như thế. Những người đã tự nguyện viết đơn đứng vào hàng ngũ của Đảng thì phải chấp hành nguyên tắc tập trung dân chủ, nghĩa là kể cả khi không biểu quyết, nhưng ý kiến của mình thuộc về thiểu số thì vẫn phải chấp hành theo đa số.
Đảng tổ chức cho đảng viên thực hiện chế độ tự phê bình và phê bình, nghĩa là mỗi đảng viên phải tự kiểm điểm lại mình, thấy được ưu điểm để phát huy, khuyết điểm để khắc phục sửa chữa. Đồng thời góp ý cho đồng chí, đồng đội trên tinh thần xây dựng. Trong các cuộc họp đó có ghi biên bản thể hiện sự dân chủ, trao đổi thẳng thắn của đảng viên. Vì vậy, Đảng không chấp nhận cách nói thiên lệch, một chiều, nói ngoài tổ chức không đúng với bản chất tập trung để dân chủ và dân chủ để đi đến tập trung. Mọi đảng viên của Đảng không được nói và làm trái với nghị quyết.
Rõ ràng, nguyên tắc tập trung dân chủ là sự kết hợp biện chứng giữa hai thành tố dân chủ và tập trung. Việc phát huy dân chủ phải đi đôi với việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo tập trung. Nếu tuyệt đối hóa dân chủ sẽ dẫn đến tình trạng vô tổ chức, xem thường kỷ cương, phép nước. Nếu tuyệt đối hóa tập trung sẽ dẫn đến quan liêu, độc đoán, chuyên quyền. Tuy nhiên, do điểm xuất phát, điều kiện hoàn cảnh, phẩm chất và năng lực từng đảng viên khác nhau nên để đạt được sự đồng thuận cao về chủ trương, quan điểm là việc làm không hề đơn giản. Điều đó gắn liền với các tổ chức đảng phải tuyên truyền, giáo dục, quản lý, rèn luyện đảng viên về mọi mặt.
Trong Quân đội, Quân uỷ Trung ương ban hành “Quy định một số vấn đề cơ bản về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng bộ Quân đội nhân dân Việt Nam”; Quân khu 7 ban hành “Quy định một số vấn đề cơ bản về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng bộ Quân khu”.
Đặc biệt trong Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân khu 7 lần thứ IX, nhiệm kỳ 2015-2020 đã đề ra 3 khâu đột phá trong đó có nội dung: “Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp và chấp hành nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ.” Đây thực sự là những quy định hết sức cần thiết để cụ thể hóa nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng vào mọi hoạt động của Quân đội và Quân khu. Xác lập sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội. Tức là ở đâu có hoạt động của bộ đội thì ở đó có sự lãnh đạo của Đảng. Sự lãnh đạo ấy thể hiện trên mọi nhiệm vụ, mọi lĩnh vực, lãnh đạo mọi tổ chức, mọi lực lượng, mọi đơn vị; lãnh đạo trên tất cả các lĩnh vực chính trị, tư tưởng, tổ chức; trên cả các mặt công tác quân sự, chính trị, hậu cần, kỹ thuật; trong tất cả các nhiệm vụ chiến đấu, huấn luyện, xây dựng, lao động sản xuất. Đảng lãnh đạo không có nghĩa là làm thay chính quyền.
Tuy nhiên, không phải vì lý do này hay lý do khác mà buông lỏng sự lãnh đạo của Đảng, nhất là trong những lĩnh vực trọng yếu, nhạy cảm. Chúng tôi hy vọng và thực sự tin tưởng rằng, những giá trị đích thực trong nguyên tắc tập trung dân chủ có ý nghĩa rất to lớn trong hoạt động lãnh đạo của Đảng và quyết định đến thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Mỗi khi dân chủ trong tổ chức đảng được thực hiện tốt, sẽ mở đường cho dân chủ trong tổ chức chỉ huy, tổ chức quần chúng và mọi tầng lớp nhân dân.
Những giá trị đích thực trong nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng ta hoàn toàn có thể đánh bại âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch; hơn thế nữa, nguyên tắc tập trung dân chủ vẫn tồn tại, phát triển, trở thành “lực lượng vật chất”, thành vũ khí sắc bén trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng trong giai đoạn mới.
Thượng tá Nguyễn Xuân Hùng
Phó Chính ủy- Trường Trung cấp Quân y 2
