Tốc độ:
1x
|
Khúc cảm
Bỗng dưng tiếng mọt kêu đêm
Đâu đây như khúc củi mềm ruỗng ra
Đêm giăng đom đóm nhập nhòa
Cánh dơi chao muỗi hiên nhà gió lay
Xa quê biền biệt tháng ngày
Ngủ rừng, ngủ phố, đêm nay ngủ nhà
Mọt kêu rờn rợn thịt da
Tiếng vô tri cũng khiến ta chạnh lòng
Nơi mình đỏ mắt chờ mong
Nhà mình xa lạ như không phải nhà
Cỏ xanh trên mộ ông bà
Cha già khuất bóng, mẹ già lẻ loi
Cái chân giường cũ lâu rồi
Mọt kêu nào phải như hồi ấu thơ
Có gì xa lắc xa lơ
Mình như lạc giữa bốn bề nhân gian.
Nguyễn Đức Mậu
|
Nguyễn Đức Mậu là nhà thơ thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Với những gì đã cống hiến cho văn chương, anh xứng đáng được xếp vào đội ngũ những nhà thơ ưu tú của nền thơ đương đại nước nhà...
Nguyễn Đức Mậu thành công trước hết ở đề tài chiến tranh và người lính. Anh viết bền bỉ và đã có những tác phẩm nổi bật, để lại dấu ấn đẹp đẽ trong lòng bạn đọc với những bài thơ, những trường ca bi tráng về một thời hào hùng và khốc liệt đã qua. Tuy nhiên, ở mảng thơ trữ tình bản thể, anh vẫn có những bài thơ hay. Tôi nghĩ, những bài thơ trữ tình viết sau chiến tranh, mới chính là nét đặc sắc của thơ Nguyễn Đức Mậu. Khúc cảm chính là một trong trong những bài thơ như thế.
Cái tứ lớn của bài thơ Khúc cảm lại khởi nguồn từ một chi tiết rất nhỏ, đấy chính là tiếng mọt kêu trong một đêm khuya khoắt, ở ngay chiếc giường cũ kỹ trong ngôi nhà xưa yêu dấu của chính tác giả. Đó là một đêm ta biết rằng anh nằm trên chiếc giường cũ của nhà mình mà không sao ngủ được. Không ngủ được, bởi nhiều căn nguyên, trong đó, chủ yếu bởi cái tiếng mọt kêu rầu rĩ, “rờn rợn thịt da” đã khuấy lên những cảm thức trữ tình, khiến một tứ thơ bất ngờ bật ra, không thể khác:
Bỗng dưng tiếng mọt kêu đêm
Đâu đây như khúc củi mềm ruỗng ra
Đêm giăng đom đóm nhập nhòa
Cánh dơi chao muỗi hiên nhà gió lay...
Đêm khuya, có cảm giác không gian như rộng thêm ra, bốn bề yên tĩnh, thật yên tĩnh. Tiếng mấy con mọt buồn bã nghiến răng kèn kẹt, quanh quẩn đâu đây, như thể chúng đang rầu rĩ cất lên từ khúc củi mềm đang “ruỗng ra”, nghe như rờn rợn cả thịt da, như cứa mãi vào tâm can mình vậy. Lại thêm tứ bề đom đóm soi đèn nhập nhòa giăng khắp đó đây, rồi thì những “cánh dơi chao muỗi” bên hiên nhà gió lay... Cảnh ấy, âm thanh ấy, không gian chật chội có phần như tù túng ấy, thi nhân làm sao ngủ được? Quả là những chi tiết gợi hình, gợi cảm tiêu biểu ở một miền quê miền Bắc rất quen, mà giờ đây bỗng trở nên có vẻ như hoàn toàn xa lạ. Đó chính là một khoảnh khắc tâm trạng hợp lẽ của kẻ đi xa lâu ngày, nay mới lại trở về chốn cũ, nơi mình được sinh ra, được lớn lên và may mắn được sống trở về...
Tiếng mọt kêu do vậy, là thứ âm thanh duy nhất được chú ý và cũng chính nó làm tâm điểm của tứ thơ, gợi lên biết bao cảm xúc và hơn thế, nó tạo nên cả một Khúc cảm trữ tình. Câu “Bỗng dưng tiếng mọt kêu đêm /Đâu đây như khúc củi mềm ruỗng ra” là một câu thơ hay. Cái tiếng mọt kêu nhưng nhức thịt da, là một thứ âm thanh đặc biệt, nghe rất khó chịu, chỉ những người từng nếm trải mới thấy thấm thía, mới cảm nhận được đầy đủ, Tiếng mọt kêu như đang lan dần, lấn dần, khoét dần từng thớ gỗ. Tác giả như cảm thấy cái thứ âm thanh rất khó chịu kia như đang gặm nhấm từ từ, dai dẳng, nó có thể làm “ruỗng ra” tất cả, kể cả tâm tư của người trong cuộc. Cảm giác âm thanh đã được động từ hóa cả câu thơ, như thế là tài tình và tinh tế lắm!
Con người đôi khi cũng có những cảm giác thật lạ. Lạ, nhưng mà không phải là không có lý, không phải là không lý giải được. Đã từng “ngủ rừng” trong những năm chiến tranh gian khổ, lại cũng đã từng “ngủ phố” sau khi chiến tranh kết thúc, rồi thì xa quê nhiều năm đằng đẵng, mong mỏi được trở về nơi chôn nhau cắt rốn của mình, ấy vậy mà sao bỗng dưng có cái cảm giác lạ lùng, rằng “Nơi mình đỏ mắt chờ mong / Nhà mình xa lạ như không phải nhà”...Và rồi cứ thế, mạch trữ tình cứ dào dạt dâng trào với những cung bậc thổn thức khác nhau, chủ yếu là ở gam trầm sâu lắng, xao xuyến khôn nguôi...Chưa hết, lại còn thêm:
Cỏ xanh trên mộ ông bà
Cha già khuất bóng, mẹ già lẻ loi
Người thơ như lạc giữa bốn bề mênh mang trời đất, như thể đang “Lạc giữa bốn bề nhân gian”, thực đấy, mà như thể là “có gì xa lắc xa lơ”...
Quá khứ và hiện tại, thực và ảo, xa và gần, âm thanh và màu sắc hòa quyện vào nhau một cách sống động. Lấy động để tả tĩnh là một thủ pháp của thơ ca truyền thống được Nguyễn Đức Mậu thực hiện một cách tự nhiên. Cái “động” của tiếng mọt kêu rầu rĩ trong đêm khuya khoắt, làm tăng thêm cái “tĩnh” của một vùng quê heo hút, góp phần tạo ra duyên cớ của tình thơ, đánh thức vô biên những rung động nhiều chiều tâm trạng. Thể thơ lục bát truyền thống uyển chuyển là đắc địa trong cảm thức này. Quả là một Khúc cảm bộn bề. Bài thơ nhẹ nhàng âm hưởng, mà tình thơ đằm thắm chân thành, sâu lắng, ý thơ mở ra vô tận, xứng đáng được xếp vào “ngân hàng” những bài thơ hay của thơ ca tiếng Việt!
Vũ Bình Lục
