Đánh giá toàn bộ chương trình phát triển xe tăng Merkava, giáo sư R. Hilmes của Học viện Kỹ thuật quân sự Bundeswehr (CHLB Đức) trong bài viết "30 năm phát triển của xe tăng Merkava", được đăng trên Tạp chí German Strategie und Technik số tháng 9 năm 2009, đã đánh giá các giai đoạn phát triển của xe tăng Merkava và minh họa một cách chi tiết tỷ lệ tăng trưởng của ngành công nghiệp quốc phòng Israel qua nhiều thập kỷ.
Tư duy phát triển xe tăng khác biệt
Khi mới ra đời, chiếc Merkava chưa phù hợp với tư duy của các nhà lãnh đạo quân sự thế giới, tuy nhiên sự thành công của xe tăng Merkava đã khẳng định tính đúng đắn trong tư duy quân sự của các nhà lãnh đạo Do Thái.
Sự thành công của các phiên bản Merkava trước hết các công ty sản xuất luôn cố gắng sử dụng các công nghệ mới nhất, nhưng theo chuyên gia Đức, đây không phải là mục tiêu chính. Nhiệm vụ chính của dự án vẫn là đáp ứng được các tiêu chuẩn chiến đấu và bảo vệ cho kíp xe.
![](/fileman/Uploads/tbNews/8202/thumb/anh_1.jpg)
Xe tăng Merkava phiên bản đầu tiên Mark I (1979)
Thiết kế luôn đặt sinh mệnh binh lính lên cao nhất
Tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của toàn bộ chương trình phát triển xe tăng Merkava (từ Mark I đến Mark IV và cả sau này), các chuyên gia IDF đã yêu cầu đặt sự sống của kíp xe lên hàng đầu. Đây cũng phù hợp với bối cảnh địa chính trị và quy mô đất nước Israel tại khu vực Trung Đông, luôn phải đối mặt với sự thù địch của các nước Arập đòi xóa bỏ nhà nước Do Thái.
![](/fileman/Uploads/tbNews/8202/thumb/anh_2.jpg)
Xe tăng Merkava phiên bản thứ hai Mark II (1983)
Tháp pháo của Merkava cũng có nhiều điểm khác biệt, các tấm thép được bố trí nghiêng tối đa, giảm mức độ bám của đầu đạn chống tăng các loại. Khoang chứa đạn được bố trí riêng biệt phía sau, đảm bảo an toàn khi xe bị trúng đạn.
Kinh nghiệm thực chiến luôn được bổ sung vào thiết kế
Năm 1983, phiên bản thứ hai của xe tăng Merkava ra đời với ký hiệu Mark II, những kinh nghiệm từ cuộc chiến tranh Israel - Li băng trước đó một năm đã được vào thiết kế. Trong đó đáng kể nhất là xe được trang bị những tấm giáp phản ứng nổ, giúp xe có thể chống lại có hiệu quả của các đầu đạn xuyên lõm; tháp pháo còn bố trí diềm xích, treo các bi sắt nặng có tác dụng giảm tổn thương cho xe khi bị súng chống tăng bắn từ phía sau; ngoài ra xe còn được trang bị một súng cối 60mm để chống bộ binh ở tầm gần.
Năm 1990, phiên bản thứ ba của xe tăng Merkava được đưa vào trang bị với ký hiệu Mark III. Phiên bản Mark III được trang bị pháo nòng trơn 120mm (Mark I và Mark II trang bị pháo nòng xoắn 105 mm M68 của Mỹ) và một động cơ mạnh hơn. Nhưng có lẽ công nghệ được quan tâm nhất ở phiên bản này đó là các tấm giáp phức hợp được lắp ráp dạng bản lề; Israel cũng không tiết lộ những bí mật về các tấm giáp này, chỉ biết rằng nó tăng cường khả năng bảo vệ cho xe trước những loại đạn xuyên động năng dưới cỡ.
![](/fileman/Uploads/tbNews/8202/thumb/anh_3.jpg)
Xe tăng Merkava phiên bản thứ ba Mark III (1989)
Năm 2004, phiên bản Mark IV của chiếc Merkava được đưa vào sử dụng, Mark IV được phát triển dựa trên kinh nghiệm của cả ba phiên bản trước. Trong phiên bản Mark IV đã thiết kế lại hình dạng xe, thay đổi các tấm bảo vệ modul cho phù hợp; cùng với tăng cường giáp trụ đó là việc trang bị cho xe hệ thống phòng thủ chủ động Trophy; những sự sửa đổi này làm tăng khả năng bảo vệ của xe lên một cách rõ rệt.
Việc tăng cường khả năng bảo vệ cũng dẫn đến tăng trọng lượng của xe, Mark IV được trang bị động cơ 1.500 mã lực; pháo chính trên xe cũng được cải tiến, hệ thống kiểm soát hỏa lực được số hóa hoàn toàn; hệ thống nạp đạn cũng có nhiều cải tiến, đảm bảo độ tin cậy cao hơn.
Tính kinh tế và hiệu quả
Như chúng ta có thể thấy, qua các phiên bản của xe tăng Merkava, các khái niệm về thiết kế xe tăng của người Do Thái không thay đổi, trong đó vẫn đặt ưu tiên hàng đầu là bảo đảm an toàn cho kíp xe trước các mối đe dọa.
Giống như nhiều dòng xe tăng khác, Merkava của Israel trở thành cơ sở cho một số mẫu thiết bị quân sự dùng cho các mục đích khác. Đáng lưu ý là cho phép thiết kế những thiết bị đi kèm mà không có sự thay đổi nghiêm trọng của khung gầm xe tăng.
![](/fileman/Uploads/tbNews/8202/thumb/anh_4.jpg)
Xe tăng Merkava phiên bản mới nhất Mark IV (2004)
Hiện nay, Israel đã tiến hành hoán cải những chiếc Merkava Mark I thành những xe chiến đấu bộ binh hạng nặng Namer, hiện nay số lượng đã chuyển đổi được 3 tiểu đoàn, những xe chiến đấu bộ binh này được đánh giá rất cao vì khả năng bảo vệ của nó. Biến thể Namer IFV là một bước đi mới của Israel nhằm cải thiện khả năng tác chiến đô thị dành cho các đơn vị tác chiến trên bộ, khi họ được tăng cường sức mạnh hỏa lực ở tầm gần.
![](/fileman/Uploads/tbNews/8202/thumb/anh_6.jpg)
Xe chiến đấu bộ binh IFV Namer sửa đổi trên khung gầm Merkava Mark I
Từ khi đưa vào sử dụng, xe tăng Merkava đã phải đối mặt với những mối đe dọa nghiêm trọng nhất, có thiệt hại hoặc tổn thất. Tuy nhiên, các nhà thiết kế Merkava đã kịp thời đúc rút kinh nghiệm thực chiến với những kẻ thù của họ để đưa ra những ý tưởng cải tiến mới.
Bốn phiên bản của Merkava đã được đưa vào sử dụng và được đánh giá là những mẫu xe tăng chiến đấu chủ lực hàng đầu thế giới trên cả 3 phương diện: hỏa lực mạnh, sức cơ động cao và khả năng bảo vệ tốt.
Hiện nay Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) vẫn chưa có ý định dừng lại ở phiên bản Mark IV, với quan điểm cơ bản của học thuyết quân sự Israel là “đảm bảo giành chiến thắng trong cuộc chiến tranh thông thường, quy mô lớn có sự tham gia của các binh đoàn xe tăng và không quân được trang bị vũ khí hiện đại nhất”. Đây có thể được coi là tư tưởng chỉ đạo của người Israel trong việc sử dụng lực lượng tăng, thiết giáp từ khi lập quốc, để họ có thể đứng vững ở vùng đất dữ Trung Đông.