Với mục tiêu chuẩn bị cho việc đầu tư dự án đường sắt tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và các tuyến đường sắt đô thị, ngày 21/3, Bộ Xây dựng tổ chức hội thảo “Doanh nghiệp Việt với chương trình phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam”.

Thời gian qua, Bộ Xây dựng đã báo cáo Bộ Chính trị, Chính phủ, trình Quốc hội 3 nghị quyết quan trọng: Xây dựng đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; xây dựng đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; xây dựng, phát triển đường sắt đô thị của Hà Nội và TP.HCM.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, Bộ Xây dựng đặt mục tiêu phấn đấu đến 2030, Việt Nam có thể làm chủ công tác khảo sát, thiết kế và thi công đối với đường sắt có tốc độ từ 160km/h trở xuống và đường sắt đô thị.

Về thông tin tín hiệu, từ 2030 trở đi, bắt đầu sản xuất phần mềm và làm chủ thiết bị hệ thống điều khiển, hệ thống điện động lực, sản xuất đầu máy, toa xe trong nước.

Bộ Xây dựng phối hợp với Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam tổ chức hội thảo “Doanh nghiệp Việt với chương trình phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam”.

Cũng theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, học hỏi kinh nghiệm từ Tây Ban Nha, Trung Quốc, Hàn Quốc… thì phát triển đường sắt không nhất thiết phải làm chủ toàn bộ.

Do vậy, Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy yêu cầu các doanh nghiệp cần xác định năng lực của doanh nghiệp ra sao, mong muốn tham gia thị trường những sản phẩm nào, đã có quy hoạch, định hướng gì, từ đó có kiến nghị cụ thể về cơ chế, chính sách đối với Nhà nước.

“Chúng ta lấy sân chơi này để làm, để cống hiến, để doanh nghiệp Việt làm chủ trên sân nhà và khi doanh nghiệp đã làm là phải có lợi nhuận. Ngược lại, doanh nghiệp cũng phải cung cấp sản phẩm giá cạnh tranh, không thể quá đắt so với sản phẩm nước ngoài", Thứ trưởng Bộ Xây dựng nói.

Đường sắt tốc độ cao cần khoảng 28,7 triệu mét ray

Tại hội thảo, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh đã thông tin cụ thể về định hướng phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050.

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam cần khoảng 28,7 triệu mét thanh ray

Theo đó, nhu cầu về sản phẩm công nghiệp đường sắt tập trung ở 4 nhóm chính gồm: hạ tầng, đầu máy - toa xe, hệ thống tín hiệu và hệ thống điện sức kéo.

Nhóm công nghiệp xây dựng hạ tầng đường sắt, cần cung cấp vật tư đường sắt dự kiến khoảng 28,7 triệu mét ray thép; 11.680 bộ ghi; 46 triệu thanh tà vẹt.

Nhóm đầu máy, toa xe theo khổ đường. Nhóm đầu máy, đến năm 2030 cần 15 chiếc đầu máy khổ 1.000mm, 250 chiếc khổ 1.435mm; đến năm 2045 con số này lần lượt là 150 chiếc và 2.000 chiếc. Tương tự với toa xe, đến năm 2030, cần 26 chiếc khổ 1.000mm, 1.760 chiếc khổ 1.435mm. Đến năm 2045 con số này lần lượt là 160 chiếc và 10.144 chiếc.

Nhóm hệ thống thông tin, tín hiệu dùng cho đường sắt hiện hữu và đường sắt điện khí hóa.

Nhóm hệ thống điện sức kéo, dự kiến đầu tư xây dựng mới 18 tuyến đường sắt điện khí; hệ thống cấp điện cho đường sắt quốc gia là nguồn điện xoay chiều 1 pha 25kV.

Tham luận tại hội nghị, các doanh nghiệp trong các lĩnh vực xây lắp, viễn thông, thép, công nghiệp ô tô như Viettel, Hòa Phát, Thaco… khẳng định sẵn sàng nguồn lực để tham gia thị trường công nghiệp đường sắt. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này đều cho rằng Nhà nước cần có cơ chế, chính sách thuận lợi cụ thể về thuế, ưu đãi vốn vay hay chỉ định thầu.

Ông Nguyễn Việt Thắng, Tổng Giám đốc Hòa Phát khẳng định doanh nghiệp có thể làm chủ công nghệ sản xuất ray chất lượng cao. Hòa Phát đã đầu tư dự án sản xuất ray, dự kiến cuối năm 2027 sẽ ra mắt sản phẩm đầu tiên.

Doanh nghiệp thép này kiến nghị Chính phủ đặt hàng doanh nghiệp thực hiện để có đảm bảo về đầu ra sản phẩm. Cùng đó, các cơ quan thẩm quyền cần sớm có tiêu chuẩn, quy chuẩn các loại ray cho các loại hình đường sắt, cho phép doanh nghiệp tham gia sâu cùng với các bộ phận kỹ thuật để sản xuất sản phẩm đáp ứng được yêu cầu, đảm bảo chất lượng cao.

Liên quan đến sản xuất phương tiện đầu máy, toa xe, Thaco cho biết hoàn toàn có thể tham gia sản xuất toa xe. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần được hưởng các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai…

Trước các kiến nghị này, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết sẽ tiếp thu ý kiến doanh nghiệp, báo cáo cấp thẩm quyền để đưa ra chính sách cụ thể, tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước tham gia các dự án đường sắt hiện đại trong thời gian tới.

Thúy Hà