Mâm cỗ tết là nét văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Ăn bữa cỗ không chỉ là niềm sum họp mà còn là nghĩa vụ của người lớn. Dù giàu, nghèo, ngày tết ngoài mâm ngũ quả, còn phải có cả mâm cỗ mặn cúng tổ tiên. Trong mâm cỗ mặn phải có các loại bánh làm từ hạt gạo để cúng gia tiên đầu năm. Theo tục của người xưa: các loại cỗ tết, cỗ giỗ, cỗ khao, cỗ cưới phải có 10 món: 5 bát, 5 đĩa. Trong 5 bát là: măng, bóng, miến, mọc, nấm. Trong 5 đĩa là: gà luộc chặt, chả giò, xào, nộm, đĩa xôi. Tuy nhiên còn tùy thuộc vào điều kiện cho phép tài lực của mỗi nhà mà số lượng ít, nhiều. Cỗ khác nhau ở mỗi nhà, nhà khá giả cỗ còn thêm món đặc sản, cỗ xếp thành tầng. “Lời chào cao hơn mâm cỗ”. Sự vồn vã, nhiệt thành của chủ nhà, cùng với mâm cao cỗ đầy, đủ các món ăn hấp dẫn, hợp khẩu làm vui lòng cả khách và chủ.
Sắp sẵn trên mâm cỗ là 4 hoặc 6 cái bát kèm đũa, 1 chai rượu gạo, chén uống rượu. Chuẩn bị vào bàn thờ, chủ nhà nghiêm trang, thắp 3 nén hương trầm, ngọn khói cuộn vòng bay tỏa ra không gian tĩnh lặng. Chủ nhà cung kính, chắp tay khấn vái tiên tổ về sum họp, thưởng tết xuân cùng gia đình, phù hộ cho con cháu phúc lộc quanh năm. Khi hết tuần hương, mâm cỗ cúng mới được bưng xuống. Khi ăn cỗ tùy theo ngôi thứ bậc trong họ mà gia chủ bố trí mời ngồi mâm trên, mâm dưới và thường trải chiếu ăn trên nền nhà.
Ngày tết, ngày xuân đi ăn là dịp để trình họ mạc, thưa gửi, giao lưu vui vẻ. Đây cũng là dịp thăm hỏi, chúc nhau làm ăn phát đạt, giải tỏa những mặc cảm, xích mích, tình họ hàng, xóm giềng thêm gắn chặt.
Ngày tết, mâm cỗ cúng gia tiên trong mỗi gia đình Việt Nam có ý nghĩa tâm linh: cho con cháu lòng tin hiển hiện ông, bà, cha, mẹ trên bàn thờ, ảnh hưởng lớn lao đến cuộc sống thường nhật của gia đình. Mâm cỗ tết khác với tiệc tùng hoan ca, khao mừng gặp gỡ, thắng lợi. Mâm cỗ ngày tết đã đi vào đời sống tâm linh quen thuộc với người Việt Nam từ thành thị tới nông thôn. Những người học tập, công tác, làm ăn nơi xa hoặc xứ bạn, nhớ cố hương đều xúc động khôn nguôi khi nhớ đến không khí ấm cúng của gia đình sum họp và hương vị mâm cỗ tết ngày đầu xuân năm mới.
BÙI VŨ LIÊM
.jpg)
