Sáng 2-9-1945, gần một triệu đồng bào Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định và các vùng lân cận nô nức tham gia cuộc mít tinh tại khu vực Nhà thờ Đức Bà, chào đón ngày độc lập. Khi cuộc mít tinh chuyển sang tuần hành, thực dân Pháp và Anh nổ súng làm nhiều người chết và bị thương. Để bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ, chiều 2-9-1945, Chủ tịch Ủy ban hành chính kháng chiến Nam Bộ Trần Văn Giàu chỉ thị đồng chí Nguyễn Lưu, phụ trách Tổng Công đoàn Nam Bộ thành lập LLVT công nhân.
Chỉ 2 ngày sau, Tổng Công đoàn Nam Bộ xây dựng 360 tổ Xung phong Công đoàn với khoảng 6.000 hội viên. Đêm 4-9-1945, tại Trụ sở Tổng Công đoàn Nam Bộ (số 72 đường Lagrandière - nay là đường Lý Tự Trọng), Đoàn trưởng các lực lượng Xung phong Công đoàn tụ họp, lập bàn thờ Tổ quốc tuyên thệ: “Là chiến sĩ Xung phong Công đoàn, xin thề trước bàn thờ Tổ quốc quyết cùng anh em lao động không nản chí trước khó khăn, không lùi bước trước nguy hiểm để cùng đồng bào bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn non sông”. Đây là mốc son lịch sử đánh dấu sự ra đời của LLVT Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định, tiền thân của LLVT TPHCM.
Ra đời trong điều kiện chính quyền Nhân dân mới thành lập, lực lượng phân tán, vũ khí thô sơ, song với khát vọng độc lập, tự do, LLVT Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định kiên cường bám trụ chiến đấu, vượt qua muôn vàn gian khổ, hy sinh, chiến đấu chống lại đội quân nhà nghề viễn chinh Pháp. Ngày 23-9-1945, hưởng ứng lời kêu gọi của Ủy ban hành chính kháng chiến Nam Bộ, LLVT thành phố anh dũng tổ chức hàng loạt đợt tiến công địch, hình thành mặt trận bao vây thực dân Pháp làm thất bại âm mưu đánh nhanh, thắng nhanh của địch, tạo điều kiện để quân và dân Nam Bộ chuẩn bị cho cuộc kháng chiến trường kỳ. Trong suốt 9 năm trường kỳ kháng chiến, LLVT thành phố tiếp tục phát triển cả về số lượng và chất lượng, hình thành các ban, tiểu đoàn và trung đoàn làm nhiệm vụ nắm địch, bảo vệ căn cứ ven đô, lập nên nhiều chiến công vang dội, cùng cả nước kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Bước sang cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, LLVT thành phố trưởng thành vượt bậc, hình thành thế trận chiến tranh Nhân dân với hệ thống cơ sở cách mạng, lực lượng chính trị và lõm chính trị nội thành, lõm vùng ven, căn cứ du kích, trong đó coi trọng việc xây dựng lực lượng “biệt động” đặc biệt tinh nhuệ, sẵn sàng đánh vào những mục tiêu trọng yếu để gây rối loạn hậu phương của địch. Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, thành phố có hơn 20.000 cán bộ, chiến sĩ tham gia, phối hợp cùng 5 cánh quân giải phóng Sài Gòn, thống nhất đất nước.
Sau ngày 30-4-1975, LLVT Thành phố bước ngay vào nhiệm vụ quân quản, giữ vững ANCT-TTATXH, hàn gắn vết thương chiến tranh, tiếp đó, tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và làm nghĩa vụ quốc tế, giúp bạn Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng.
Trong giai đoạn hội nhập và phát triển, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh TPHCM tích cực, chủ động tham mưu Thành ủy, UBND TPHCM lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng thế trận quân sự bảo đảm tính lưỡng dụng cao, gắn kết phát triển kinh tế, xã hội với tăng cường quốc phòng, an ninh, xứng tầm với một trung tâm kinh tế, một địa bàn trọng điểm về quốc phòng và an ninh.
Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng được quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, đúng nguyên tắc. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức Đảng không ngừng được tăng cường, giữ vững sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, về mọi mặt của Đảng, bảo đảm LLVT thành phố luôn trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân, không ngừng nâng cao chất lượng huấn luyện, trình độ, khả năng SSCĐ; thực hiện tốt công tác xây dựng chính quy, chấp hành kỷ luật, xây dựng cảnh quan môi trường “sáng – xanh - sạch - đẹp” gắn với xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú; tích cực phối hợp với các ban, sở, ngành, đoàn thể chính trị - xã hội tuyên truyền vận động Nhân dân chấp hành tốt các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, bảo đảm ANCT-TTATXH.
LLVT Thành phố thực hiện có hiệu quả các đề án sáng tạo, hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng địa phương, xây dựng khu vực phòng thủ như: Đào tạo cán bộ Ban CHQS phường, xã, thị trấn trình độ trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở đến năm 2020 và những năm tiếp theo; tổ chức sử dụng lực lượng dân quân thường trực xử lý gây rối an ninh trật tự, bạo loạn giai đoạn 2015-2025; xây dựng đơn vị tự vệ trong các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài; huấn luyện đại đội dân quân thường trực luân phiên tập trung, sẵn sàng tham gia xử lý các tình huống...
LLVT Thành phố là lực lượng nòng cốt trong phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhà nước và Nhân dân. Đặc biệt, khi đại dịch Covid-19 bùng phát, thấu suốt quan điểm “Chống dịch như chống giặc”, cán bộ, chiến sĩ khẳng định rõ bản lĩnh chính trị của quân nhân cách mạng, không quản ngại khó khăn, hiểm nguy, xung phong trên tuyến đầu chống dịch ròng rã hơn 150 ngày đêm nóng bỏng, có mặt trên từng tuyến phố, con hẻm, trong bệnh viện dã chiến, khu cách ly, nhà tang lễ; tham gia tất cả các công việc tuần tra, chốt chặn, tuyên truyền, vận động, vận chuyển lương thực, nhu yếu phẩm cho Nhân dân; tiếp nhận, hỏa táng, bàn giao tro cốt nạn nhân tử vong do Covid-19 cho gia đình bảo đảm an toàn, chu đáo. Những việc làm ý nghĩa, thiết thực đó tiếp tục khẳng định phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới.