Tốc độ:
1x
Theo Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn, chủ trương xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh kể từ ngày 01/01/2026 theo các Nghị quyết của Trung ương, Quốc hội, Chính phủ là một vấn đề rất lớn và là một chủ đề được bà con, các hộ kinh doanh quan tâm.
Thực tế hiện nay phần lớn bà con hộ kinh doanh, đặc biệt là các chủ hộ ở độ tuổi trung niên vẫn quen hoạt động theo kinh nghiệm cá nhân, không thực hiện sổ sách kế toán bài bản. Mặt khác, có không ít chủ hộ kinh doanh còn tâm lý e ngại thủ tục hành chính, trong khi doanh nghiệp được trang bị đầy đủ công cụ quản lý, công nghệ và nhân sự chuyên trách.
“Điều này khiến việc triển khai các dịch vụ thuế điện tử, hóa đơn điện tử và các chương trình hỗ trợ hộ kinh doanh chưa thể đạt được hiệu quả như mong muốn và ngành Thuế luôn nỗ lực để hộ kinh doanh được hỗ trợ, được phục vụ và hưởng các chính sách hỗ trợ thuận lợi như doanh nghiệp. Đó là coi hộ kinh doanh là một bộ phận quan trọng trong nền kinh tế tư nhân, cần được đồng hành và phát triển bền vững”, Phó Cục trưởng Mai Sơn nhấn mạnh.
Nghị quyết số 68-NQ/TW đề ra nhiệm vụ tiến tới xóa bỏ thuế khoán và chuyển toàn bộ hộ kinh doanh sang phương pháp kê khai. Đây là một bước chuyển quan trọng nhằm xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và hiện đại hơn.
Trước băn khoăn của các tiểu thương không biết bắt đầu từ đâu để chuyển đổi phương thức đóng thuế, lãnh đạo Cục Thuế nêu rõ: Việc minh bạch, rõ ràng trong kinh doanh sẽ trực tiếp có lợi cho bà con. Khi doanh thu, chi phí hằng ngày được ghi chép đầy đủ, bà con sẽ biết được tháng này bán được bao nhiêu, chi bao nhiêu, lãi lỗ như thế nào, từ đó chủ động điều chỉnh kế hoạch kinh doanh trong tương lai - không còn phải ước đoán hay sợ nhầm lẫn. Thực tế, nhiều hộ kinh doanh đã nhận thấy lợi ích của việc chuyển đổi và chủ động thực hiện chuyển đổi.
Theo số liệu thống kê của cơ quan thuế, trong 9 tháng năm 2025, đã có hơn 18.500 hộ kinh doanh nộp thuế khoán chuyển sang phương pháp kê khai, gần 2.530 hộ kinh doanh chuyển lên mô hình doanh nghiệp.
Đặc biệt 98% số hộ kinh doanh kê khai đã thực hiện khai, nộp thuế điện tử; trên 133 nghìn hộ kinh doanh đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, trong đó khoảng 75.000 hộ kê khai và 57.600 hộ khoán.
Những việc cần làm khi bỏ thuế khoán chuyển đổi sang thuế kê khai?
Theo Phó Cục trưởng Mai Sơn khẳng định, việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai sẽ không quá phức tạp như nhiều người nghĩ. Hộ kinh doanh chỉ cần làm quen với việc ghi chép sổ sách theo chế độ quy định đầy đủ; đăng ký và sử dụng hóa đơn điện tử nếu thuộc đối tượng theo quy định; đồng thời làm quen với các ứng dụng hỗ trợ khai, nộp thuế điện tử như eTax Mobile.
Hiện cơ quan thuế đã cung cấp miễn phí các dịch vụ thuế điện tử tích hợp từ đăng ký thuế, kê khai đến nộp thuế, giúp hộ kinh doanh có thể kê khai, nộp thuế nhanh chóng, mọi lúc, mọi nơi chỉ với vài thao tác trên điện thoại thông minh, máy tính mà không phải trực tiếp đến cơ quan thuế.
Theo Phó Cục trưởng Mai Sơn, việc thực hiện tốt việc xuất hóa đơn không chỉ làm rõ doanh thu, chi phí mà còn giúp chứng minh nguồn gốc hàng hóa với cơ quan quản lý thị trường.
Bên cạnh đó hộ kinh doanh cũng không nên nghĩ rằng việc xuất hóa đơn làm tăng chi phí vì hiện nay vào các cửa hàng tiện lợi, siêu thị nhỏ thì dù mua cây kim, sợi chỉ, cái bật lửa họ cũng xuất hóa đơn.
“Việc này cũng rất thuận lợi vì chứng từ in ra từ máy POS chúng tôi đã biến thành hóa đơn rồi và cũng không tốn bao nhiêu chi phí. Mặt khác, về phía người mua cũng vẫn cần hóa đơn để sau khi mua hàng có vấn đề gì thì còn có cơ sở để khiếu nại. Do vậy xuất hóa đơn khi bán hàng hóa không chỉ ở góc độ thuế còn ở cả góc độ nguồn gốc sản phẩm”, Phó Cục trưởng ghi nhận và khuyến nghị.
Hỗ trợ, đồng hành cùng người nộp thuế
Để các hộ kinh doanh yên tâm chuyển đổi, lãnh đạo Cục Thuế cho biết ngành Thuế đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp hỗ trợ trên tinh thần đồng hành cùng người nộp thuế.
Trong đó, ngành Thuế xác định việc tham mưu hoàn thiện thể chế, chính sách là bước đi đầu tiên và quan trọng hàng đầu. Cụ thể, ngành Thuế đã tham mưu sửa đổi Luật Quản lý thuế, đồng thời phối hợp rà soát các luật thuế liên quan như Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế thu nhập cá nhân để bảo đảm phù hợp với định hướng mới.
Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định 3389/QĐ-BTC, phê duyệt Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán”.
Theo nội dung tại Đề án, đảm bảo hộ kinh doanh áp dụng phương pháp tự khai, tự nộp thuế từ ngày 01/01/2026. Dưới đây là môt số nội dung về quy định, chính sách quản lý thuế đối mà hộ kinh doanh cần lưu ý:
(1) Hộ kinh doanh và chính sách hiện hành
Hộ kinh doanh là loại hình kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh. “Cá nhân kinh doanh” là cá nhân có thực hiện hoạt động kinh doanh và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh.
Về nghĩa vụ thuế, HKD phải thực hiện đăng ký thuế và kê khai nộp các loại thuế tương tự doanh nghiệp, chủ yếu gồm thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN) phát sinh từ hoạt động sản xuất kinh doanh.
Tuy nhiên, hiện nay pháp luật thuế cho phép hai phương thức tính thuế đối với HKD: phương pháp khoán và phương pháp kê khai.
- Hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán (xóa bỏ từ 01/01/2026): áp dụng cho HKD, cá nhân kinh doanh không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ. Cơ quan thuế xác định số thuế phải nộp theo phương pháp khoán định kỳ (thường là hàng năm) căn cứ vào doanh thu ước tính và tỷ lệ thuế trên doanh thu.
Cụ thể: Thuế GTGT và thuế TNCN của HKD khoán được tính bằng doanh thu khoán x (nhân) với tỷ lệ thuế tương ứng theo ngành nghề (ví dụ: (i) phân phối hàng hóa: GTGT 1%, TNCN 0,5%; (ii) dịch vụ: GTGT 5%, TNCN 2%; (iii) xây dựng có nguyên vật liệu: GTGT 3%, TNCN 1,5%; và (iv) cho thuê tài sản: GTGT 5%, TNCN 5%...).
HKD nộp thuế khoán không phải lập sổ sách kế toán, không phải lập tờ khai thuế hàng tháng/quý; thay vào đó nộp tờ khai duy nhất đầu năm (Mẫu 01/CNKD) để cơ quan thuế làm căn cứ ấn định doanh thu và số thuế khoán cả năm. Nếu HKD khoán có phát sinh sử dụng hóa đơn lẻ (hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế cấp theo từng lần) thì phải khai thuế, nộp thuế bổ sung cho doanh thu trên hóa đơn từng lần phát sinh trước khi được cấp hóa đơn.
Từ ngày 01/06/2025, theo quy định mới tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP, các HKD nộp thuế khoán có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng (trung tâm thương mại; siêu thị; bán lẻ (trừ ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác); ăn uống; nhà hàng; khách sạn; dịch vụ vận tải hành khách, dịch vụ hỗ trợ trực tiếp cho vận tải đường bộ, dịch vụ nghệ thuật, vui chơi, giải trí, hoạt động chiếu phim, dịch vụ phục vụ cá nhân khác theo quy định về Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế, phải chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền (HĐĐT-MTT) có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Đây là bước đầu để tăng minh bạch doanh thu của HKD khoán, tạo tiền đề cho việc bỏ thuế khoán trong tương lai gần.
- Hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai: áp dụng cho hộ kinh doanh quy mô lớn hoặc tự nguyện lựa chọn kê khai. Theo Luật Quản lý thuế hiện hành, “quy mô lớn” của HKD được xác định khi doanh thu và số lao động đạt mức tối đa của tiêu chí doanh nghiệp siêu nhỏ (theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa). Những HKD này hoặc hộ tự nguyện kê khai sẽ thực hiện đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn tương tự doanh nghiệp.
Hộ kê khai phải sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế cho mọi giao dịch bán hàng, cung cấp dịch vụ; định kỳ hàng tháng hoặc quý nộp tờ khai thuế GTGT, TNCN (Mẫu 01/CNKD kèm Phụ lục 01-2/BK-HĐKD). Số thuế GTGT, TNCN phải nộp của HKD kê khai được tính theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu (tỷ lệ % nhân doanh thu, giống tỷ lệ của HKD khoán).
- Đối với nhóm hộ, cá nhân kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử: đây là nhóm có đặc điểm hoạt động hoàn toàn trực tuyến, không gắn với địa điểm kinh doanh cố định, có khả năng thực hiện giao dịch xuyên tỉnh, xuyên biên giới. Phần lớn dữ liệu giao dịch của nhóm này được hình thành và lưu trữ trên hệ thống của nền tảng thương mại điện tử hoặc đơn vị trung gian thanh toán; tại cơ sở kinh doanh, dữ liệu chủ yếu là bản sao hoặc báo cáo trích xuất từ nền tảng, không phải dữ liệu gốc phát sinh trực tiếp tại điểm bán như mô hình truyền thống.
Như vậy, về nguyên tắc:
(i) Cách tính thuế của HKD kê khai tương đồng với doanh nghiệp nộp thuế theo phương pháp trực tiếp:
Thuế GTGT = tỷ lệ% x doanh thu; Thuế TNCN (thuế TNDN đối với doanh nghiệp không hạch toán được chi phí) = tỷ lệ% x doanh thu;
(ii) Điểm khác biệt lớn nằm ở doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa thực hiện: nộp thuế TNDN trên thu nhập tính thuế (có trừ các khoản chi phí) và nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ và thực hiện chế độ kế toán (mở tài khoản kế toán, báo cáo tài chính, sổ sách kế toán, chứng từ kế toán); trong khi đó tất cả HKD không phân biệt quy mô, kể cả các HKD có quy mô tương đương doanh nghiệp nhỏ, vừa (như các HKD trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản; lĩnh vực công nghiệp, xây dựng có doanh thu trên 03 tỷ hoặc trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ có doanh thu trên 10 tỷ) đều thực hiện nộp thuế TNCN, GTGT theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu, có thể không thực hiện chế độ kế toán (HKD nộp thuế khoán) hoặc thực hiện chế độ kế toán đơn giản, ghi chép sổ đơn, không phải mở tài khoản kế toán, lập báo cáo tài chính.
(2) Chính sách quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán với 03 nhóm mô hình
Theo nội dung Đề án, việc quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh theo doanh thu khi bỏ thuế khoán từ năm 2026 sẽ được phân chia theo 3 mô hình:
- Nhóm 1: Doanh thu ≤ 200 triệu
- Nhóm 2: 200 triệu < Doanh thu ≤ 3 tỷ
- Nhóm 3: Doanh thu > 3 tỷ
Trong đó, Đề án nêu rõ đối với hộ kinh doanh nhóm 3, có doanh thu mỗi năm từ hơn 3 tỷ trở lên sẽ phải bắt buộc áp dụng khấu trừ thuế giá trị gia tăng (GTGT).
Thuế GTGT phải nộp = Thuế GTGT đầu ra - Thuế GTGT đầu vào được khấu trừ
Ngoài ra, đối với thuế thu nhập cá nhân (TNCN), hộ kinh doanh nhóm 3 sẽ tính trên thu nhập tính thuế x 17% (Thu nhập tính thuế = Doanh thu - chi phí hợp lý). Trong khi đó, hộ kinh doanh nhóm 2 sẽ được tính theo tỷ lệ % trên doanh thu theo từng ngành nghề (quy định tại Phụ lục I Thông tư 40/2021/TT-BTC).
Riêng đối với hộ kinh doanh nhóm 1 (doanh thu ≤ 200 triệu/năm) sẽ không phải đóng thuế GTGT và thuế TNCN.
Xem chi tiết Quyết định 3389/QĐ-BTC, phê duyệt Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán”
Châu An
