(QK7 Online) - Đồng chí Hồ Quang Hóa, sinh ngày 2-3-1926, tại huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa trong một gia đình nhà giáo nghèo quê gốc ở xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Thuở nhỏ, đồng chí Hồ Quang Hóa học rất giỏi, là học sinh của Trường Quốc học Huế. Năm 1944, sau khi đỗ Thành chung, đồng chí về Thanh Hóa và được giác ngộ cách mạng.
Thiếu tướng Hồ Quang Hóa
Tháng 1-1945, đồng chí gia nhập Mặt trận Việt Minh, tham gia các hoạt động chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang và giành chính quyền ở huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. Tháng 3-1945, đồng chí được điều động về làm việc tại Tỉnh bộ Việt Minh tỉnh Thanh Hóa. Tháng 6 cùng năm, đồng chí nhập ngũ và được cử đi học tại Trường Lục quân Quảng Ngãi.
Cách mạng tháng Tám (1945) thành công, đồng chí nhận nhiệm vụ Trưởng ban Tuyên truyền của Ủy ban nhân dân cách mạng huyện Yên Định. Ngày 22-8-1946, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Đến tháng 11-1946, đồng chí được công nhận là đảng viên chính thức. Sau khi tốt nghiệp khóa học, tháng 12-1946, đồng chí về công tác tại Phòng Tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu. Tháng 8-1947, với cương vị Trưởng ban Tác chiến Khu 1, đồng chí Hồ Quang Hóa tham gia nghiên cứu chiến trường, xây dựng phương án tác chiến trong Chiến dịch Việt Bắc thu đông (7-10-1947 - 20-12-1947). Chiến dịch Việt Bắc được xem là thắng lợi lớn đầu tiên của Việt Minh trong cuộc chiến đánh đổ kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp, buộc chúng rơi vào thế bị động trên chiến trường; góp phần phá tan cuộc tiến công mùa đông của địch, bảo vệ cơ quan đầu não kháng chiến, bảo toàn và nâng cao sức chiến đấu của bộ đội chủ lực, bảo vệ Căn cứ địa Việt Bắc.
Tháng 1-1948, Chiến khu 1 và Chiến khu 12 thống nhất thành Liên khu 1, đồng chí Hồ Quang Hóa nhận nhiệm vụ làm Thư ký cho Bộ Tư lệnh Liên khu. Tháng 1-1949, đồng chí là Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 79. Tháng 6-1949, đồng chí cùng đơn vị đã tham gia Chiến dịch Cao - Bắc - Lạng (15-3-1949 - 30-4-1949) và Chiến dịch Sông Thao (19-5-1949 - 18-7-1949), góp phần phá thế uy hiếp của địch đối với Việt Bắc, làm bàn đạp tiến sang Thượng Lào. Tháng 8-1949, sau khi Đại đoàn chủ lực đầu tiên của Quân đội ta thành lập, đồng chí Hồ Quang Hóa được điều về làm Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn Phủ Thông (Tiểu đoàn 11), Đại đoàn 308. Đầu năm 1950, đơn vị tham gia Chiến dịch Lê Hồng Phong I (7-2-1950 - 15-3-1950), đồng chí trực tiếp chỉ huy lực lượng tiến công đồn Phố Lu; góp phần phá vỡ một phần phòng tuyến Tây Bắc của địch, uy hiếp Lào Cai, làm cho khối ngụy quân, ngụy quyền hoang mang, tan rã, mở rộng vùng giải phóng. Giữa năm 1950, đồng chí đưa đơn vị sang Vân Nam (Trung Quốc) học tập quân sự. Tháng 8-1950, đồng chí cùng tiểu đoàn trở về Cao Bằng tham gia chiến dịch giải phóng biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Đơn vị đã lập thành tích xuất sắc trong các trận tiến công tiêu diệt cụm cứ điểm Đông Khê và tiêu diệt binh đoàn Lơpagiơ ở Cốc Xá. Tháng 12-1950, Tiểu đoàn Phủ Thông được điều về trực thuộc Trung đoàn 141 để thành lập Đại đoàn 312, đồng chí Hồ Quang Hóa là Tiểu đoàn trưởng.
Tháng 1-1953, đồng chí được bổ nhiệm Trưởng ban Tác chiến Đại đoàn 312, đồng chí cùng đơn vị tham gia chiến đấu giải phóng Sầm Nưa (vùng Thượng Lào). Giữa năm 1953, để chuẩn bị cho Chiến dịch Điện Biên Phủ (13-3-1954 - 7-5-1954), Bộ Tổng Tham mưu tổ chức biên soạn tài liệu huấn luyện cho các đơn vị, đồng chí Hồ Quang Hóa tham gia bộ phận nghiên cứu cách đánh tập đoàn cứ điểm lớn nhất của thực dân Pháp ở Đông Dương. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, với cương vị Trưởng ban Tác chiến, đồng chí đã tham mưu đắc lực cho Bộ Tư lệnh Đại đoàn lãnh đạo và chỉ huy đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đại đoàn 312 là đơn vị đánh thắng trận đầu và bắt tướng giặc trong trận cuối cùng. Kết thúc chiến dịch, Đại đoàn 312 được nhận Cờ thưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Đồng chí Hồ Quang Hóa vinh dự là một trong những người đầu tiên của đại đoàn thẩm vấn tướng Đờ Cátxtơri. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, đồng chí Hồ Quang Hóa được điều về làm Chủ nhiệm Khoa Công kiên, Trường Trung cao Quân sự. Những năm từ 1955 đến 1957, đồng chí đảm nhiệm chức vụ Trưởng phòng Giáo luyện nghệ thuật chiến dịch, Cục Tác chiến. Từ năm 1957 đến năm 1960, đồng chí là Trưởng phòng Huấn luyện, Cục Quân huấn. Tháng 7-1960, đồng chí được cử sang học tại Học viện Quân sự Frunze (Liên Xô). Trong thời gian học tập tại đây, đồng chí là Đảng ủy viên khối học sinh Việt Nam tại Học viện Quân sự Frunze và là Đảng ủy viên toàn khối học viên quân sự Việt Nam tại các trường ở Liên Xô. Tháng 8-1964, tốt nghiệp khóa học về nước, đồng chí nhận nhiệm vụ Cục phó Cục Quân huấn. Tháng 12-1965, đồng chí được cử phụ trách đoàn cán bộ quân sự vào chiến trường Tây Nguyên.
Từ năm 1966 đến năm 1967, đồng chí đảm nhiệm các chức vụ Tham mưu phó, quyền Tham mưu trưởng Mặt trận Tây Nguyên. Tháng 1-1967, đồng chí được bổ nhiệm Cục phó Cục Tác chiến. Từ năm 1968 đến năm 1973, đồng chí là thành viên, rồi Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quân sự Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong Ban Liên hiệp quân sự 4 bên. Sau khi nhận nhiệm vụ, đồng chí liên hệ với Cục Tác chiến để nắm bắt tình hình, kịp thời thông báo các bước phát triển của quá trình đàm phán;góp phần tạo nên sự phối hợp chặt chẽ giữa hai mặt trận quân sự và ngoại giao. Trong quá trình tham gia đàm phán, đồng chí luôn giữ vững lập trường đường lối đấu tranh của Đảng, vận dụng khôn khéo, sáng suốt sách lược, góp phần buộc địch phải thực hiện các điều khoản đã ký kết.
Tháng 4-1973, đồng chí Hồ Quang Hóa là Ủy viên Thường trực Ban Chỉ đạo thi hành Hiệp định Pari về Việt Nam của Quân ủy Trung ương. Từ năm 1976 đến năm 1978, đồng chí là Cục phó rồi quyền Cục trưởng Cục Liên lạc đối ngoại. Tháng 6-1978, đồng chí được bổ nhiệm Phó Tư lệnh Quân khu 7. Tháng 12-1978, đồng chí Hồ Quang Hóa chỉ huy lực lượng Tiền phương của Quân khu sang giúp bạn giải phóng các vùng: Crachiê, Xiêm Riệp, Ốtđamiêngchay, Xixôphôn, Pôipét, Pailin; góp phần cùng Quân tình nguyện Việt Nam cứu nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng. Đầu năm 1979, sau khi tập đoàn phản động Khơme Đỏ bị đánh tan rã, đồng chí Hồ Quang Hóa tiếp tục ở lại Campuchia, với cương vị Tư lệnh Mặt trận 479, tiếp tục chỉ huy các đơn vị cùng lực lượng bạn truy quét tàn quân địch, giúp bạn xây dựng lực lượng, chính quyền, ổn định đời sống nhân dân, góp phần hồi sinh đất nước Campuchia.
Tháng 1-1980, đồng chí Hồ Quang Hóa được thăng quân hàm Thiếu tướng. Tháng 1-1981, đồng chí đảm nhiệm chức vụ Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng Quân tình nguyện Việt Nam ở Campuchia. Tháng 2-1982, Thiếu tướng Hồ Quang Hóa là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Phó Trưởng ban lãnh đạo Đoàn Chuyên gia Việt Nam tại Campuchia. Năm 1984, đồng chí về nhận nhiệm vụ Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 2. Đến năm 1986, đồng chí được bổ nhiệm lại chức vụ Phó Tư lệnh Quân khu 7. Năm 1991, đồng chí nghỉ hưu. Sau khi nghỉ hưu, đồng chí vẫn tiếp tục tham gia các hoạt động của Hội Cựu chiến binh địa phương, tích cực tham gia các phong trào xây dựng nếp sống mới.
Ngày 27-1-2005, đồng chí từ trần để lại niềm tiếc thương cho gia đình và đồng đội. Từ một học sinh yêu nước, sớm được giác ngộ cách mạng và đứng vào hàng ngũ của Đảng ở tuổi 20, đồng chí Hồ Quang Hóa đã được Đảng và Quân đội rèn luyện trở thành người chiến sĩ cách mạng có đạo đức, dũng cảm, ham học hỏi, một chỉ huy tài năng, bản lĩnh. Với đồng chí, đồng đội, Thiếu tướng Hồ Quang Hóa luôn là người có tinh thần trách nhiệm, khiêm tốn, trung thực, có tình nghĩa, được mọi người tin yêu, quý trọng.
Trong gia đình, đồng chí Hồ Quang Hóa là người chồng thủy chung, người cha mẫu mực cho con cháu noi theo. Những năm tháng cống hiến cho cách mạng, bảo vệ và xây dựng đất nước, đồng chí được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý: 2 Huân chương Quân công hạng Nhì, Ba; 2 Huân chương Chiến công hạng Nhì, Ba; Huân chương Chiến thắng hạng Nhì; 3 Huân chương Chiến sĩ vẻ vang hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất; Huân chương Hữu nghị của Nhà nước Campuchia tặng; Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng, cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.
Cách mạng tháng Tám (1945) thành công, đồng chí nhận nhiệm vụ Trưởng ban Tuyên truyền của Ủy ban nhân dân cách mạng huyện Yên Định. Ngày 22-8-1946, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Đến tháng 11-1946, đồng chí được công nhận là đảng viên chính thức. Sau khi tốt nghiệp khóa học, tháng 12-1946, đồng chí về công tác tại Phòng Tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu. Tháng 8-1947, với cương vị Trưởng ban Tác chiến Khu 1, đồng chí Hồ Quang Hóa tham gia nghiên cứu chiến trường, xây dựng phương án tác chiến trong Chiến dịch Việt Bắc thu đông (7-10-1947 - 20-12-1947). Chiến dịch Việt Bắc được xem là thắng lợi lớn đầu tiên của Việt Minh trong cuộc chiến đánh đổ kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp, buộc chúng rơi vào thế bị động trên chiến trường; góp phần phá tan cuộc tiến công mùa đông của địch, bảo vệ cơ quan đầu não kháng chiến, bảo toàn và nâng cao sức chiến đấu của bộ đội chủ lực, bảo vệ Căn cứ địa Việt Bắc.
Tháng 1-1948, Chiến khu 1 và Chiến khu 12 thống nhất thành Liên khu 1, đồng chí Hồ Quang Hóa nhận nhiệm vụ làm Thư ký cho Bộ Tư lệnh Liên khu. Tháng 1-1949, đồng chí là Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 79. Tháng 6-1949, đồng chí cùng đơn vị đã tham gia Chiến dịch Cao - Bắc - Lạng (15-3-1949 - 30-4-1949) và Chiến dịch Sông Thao (19-5-1949 - 18-7-1949), góp phần phá thế uy hiếp của địch đối với Việt Bắc, làm bàn đạp tiến sang Thượng Lào. Tháng 8-1949, sau khi Đại đoàn chủ lực đầu tiên của Quân đội ta thành lập, đồng chí Hồ Quang Hóa được điều về làm Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn Phủ Thông (Tiểu đoàn 11), Đại đoàn 308. Đầu năm 1950, đơn vị tham gia Chiến dịch Lê Hồng Phong I (7-2-1950 - 15-3-1950), đồng chí trực tiếp chỉ huy lực lượng tiến công đồn Phố Lu; góp phần phá vỡ một phần phòng tuyến Tây Bắc của địch, uy hiếp Lào Cai, làm cho khối ngụy quân, ngụy quyền hoang mang, tan rã, mở rộng vùng giải phóng. Giữa năm 1950, đồng chí đưa đơn vị sang Vân Nam (Trung Quốc) học tập quân sự. Tháng 8-1950, đồng chí cùng tiểu đoàn trở về Cao Bằng tham gia chiến dịch giải phóng biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Đơn vị đã lập thành tích xuất sắc trong các trận tiến công tiêu diệt cụm cứ điểm Đông Khê và tiêu diệt binh đoàn Lơpagiơ ở Cốc Xá. Tháng 12-1950, Tiểu đoàn Phủ Thông được điều về trực thuộc Trung đoàn 141 để thành lập Đại đoàn 312, đồng chí Hồ Quang Hóa là Tiểu đoàn trưởng.
Tháng 1-1953, đồng chí được bổ nhiệm Trưởng ban Tác chiến Đại đoàn 312, đồng chí cùng đơn vị tham gia chiến đấu giải phóng Sầm Nưa (vùng Thượng Lào). Giữa năm 1953, để chuẩn bị cho Chiến dịch Điện Biên Phủ (13-3-1954 - 7-5-1954), Bộ Tổng Tham mưu tổ chức biên soạn tài liệu huấn luyện cho các đơn vị, đồng chí Hồ Quang Hóa tham gia bộ phận nghiên cứu cách đánh tập đoàn cứ điểm lớn nhất của thực dân Pháp ở Đông Dương. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, với cương vị Trưởng ban Tác chiến, đồng chí đã tham mưu đắc lực cho Bộ Tư lệnh Đại đoàn lãnh đạo và chỉ huy đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đại đoàn 312 là đơn vị đánh thắng trận đầu và bắt tướng giặc trong trận cuối cùng. Kết thúc chiến dịch, Đại đoàn 312 được nhận Cờ thưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Đồng chí Hồ Quang Hóa vinh dự là một trong những người đầu tiên của đại đoàn thẩm vấn tướng Đờ Cátxtơri. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, đồng chí Hồ Quang Hóa được điều về làm Chủ nhiệm Khoa Công kiên, Trường Trung cao Quân sự. Những năm từ 1955 đến 1957, đồng chí đảm nhiệm chức vụ Trưởng phòng Giáo luyện nghệ thuật chiến dịch, Cục Tác chiến. Từ năm 1957 đến năm 1960, đồng chí là Trưởng phòng Huấn luyện, Cục Quân huấn. Tháng 7-1960, đồng chí được cử sang học tại Học viện Quân sự Frunze (Liên Xô). Trong thời gian học tập tại đây, đồng chí là Đảng ủy viên khối học sinh Việt Nam tại Học viện Quân sự Frunze và là Đảng ủy viên toàn khối học viên quân sự Việt Nam tại các trường ở Liên Xô. Tháng 8-1964, tốt nghiệp khóa học về nước, đồng chí nhận nhiệm vụ Cục phó Cục Quân huấn. Tháng 12-1965, đồng chí được cử phụ trách đoàn cán bộ quân sự vào chiến trường Tây Nguyên.
Từ năm 1966 đến năm 1967, đồng chí đảm nhiệm các chức vụ Tham mưu phó, quyền Tham mưu trưởng Mặt trận Tây Nguyên. Tháng 1-1967, đồng chí được bổ nhiệm Cục phó Cục Tác chiến. Từ năm 1968 đến năm 1973, đồng chí là thành viên, rồi Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quân sự Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong Ban Liên hiệp quân sự 4 bên. Sau khi nhận nhiệm vụ, đồng chí liên hệ với Cục Tác chiến để nắm bắt tình hình, kịp thời thông báo các bước phát triển của quá trình đàm phán;góp phần tạo nên sự phối hợp chặt chẽ giữa hai mặt trận quân sự và ngoại giao. Trong quá trình tham gia đàm phán, đồng chí luôn giữ vững lập trường đường lối đấu tranh của Đảng, vận dụng khôn khéo, sáng suốt sách lược, góp phần buộc địch phải thực hiện các điều khoản đã ký kết.
Tháng 4-1973, đồng chí Hồ Quang Hóa là Ủy viên Thường trực Ban Chỉ đạo thi hành Hiệp định Pari về Việt Nam của Quân ủy Trung ương. Từ năm 1976 đến năm 1978, đồng chí là Cục phó rồi quyền Cục trưởng Cục Liên lạc đối ngoại. Tháng 6-1978, đồng chí được bổ nhiệm Phó Tư lệnh Quân khu 7. Tháng 12-1978, đồng chí Hồ Quang Hóa chỉ huy lực lượng Tiền phương của Quân khu sang giúp bạn giải phóng các vùng: Crachiê, Xiêm Riệp, Ốtđamiêngchay, Xixôphôn, Pôipét, Pailin; góp phần cùng Quân tình nguyện Việt Nam cứu nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng. Đầu năm 1979, sau khi tập đoàn phản động Khơme Đỏ bị đánh tan rã, đồng chí Hồ Quang Hóa tiếp tục ở lại Campuchia, với cương vị Tư lệnh Mặt trận 479, tiếp tục chỉ huy các đơn vị cùng lực lượng bạn truy quét tàn quân địch, giúp bạn xây dựng lực lượng, chính quyền, ổn định đời sống nhân dân, góp phần hồi sinh đất nước Campuchia.
Tháng 1-1980, đồng chí Hồ Quang Hóa được thăng quân hàm Thiếu tướng. Tháng 1-1981, đồng chí đảm nhiệm chức vụ Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng Quân tình nguyện Việt Nam ở Campuchia. Tháng 2-1982, Thiếu tướng Hồ Quang Hóa là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Phó Trưởng ban lãnh đạo Đoàn Chuyên gia Việt Nam tại Campuchia. Năm 1984, đồng chí về nhận nhiệm vụ Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 2. Đến năm 1986, đồng chí được bổ nhiệm lại chức vụ Phó Tư lệnh Quân khu 7. Năm 1991, đồng chí nghỉ hưu. Sau khi nghỉ hưu, đồng chí vẫn tiếp tục tham gia các hoạt động của Hội Cựu chiến binh địa phương, tích cực tham gia các phong trào xây dựng nếp sống mới.
Ngày 27-1-2005, đồng chí từ trần để lại niềm tiếc thương cho gia đình và đồng đội. Từ một học sinh yêu nước, sớm được giác ngộ cách mạng và đứng vào hàng ngũ của Đảng ở tuổi 20, đồng chí Hồ Quang Hóa đã được Đảng và Quân đội rèn luyện trở thành người chiến sĩ cách mạng có đạo đức, dũng cảm, ham học hỏi, một chỉ huy tài năng, bản lĩnh. Với đồng chí, đồng đội, Thiếu tướng Hồ Quang Hóa luôn là người có tinh thần trách nhiệm, khiêm tốn, trung thực, có tình nghĩa, được mọi người tin yêu, quý trọng.
Trong gia đình, đồng chí Hồ Quang Hóa là người chồng thủy chung, người cha mẫu mực cho con cháu noi theo. Những năm tháng cống hiến cho cách mạng, bảo vệ và xây dựng đất nước, đồng chí được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý: 2 Huân chương Quân công hạng Nhì, Ba; 2 Huân chương Chiến công hạng Nhì, Ba; Huân chương Chiến thắng hạng Nhì; 3 Huân chương Chiến sĩ vẻ vang hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất; Huân chương Hữu nghị của Nhà nước Campuchia tặng; Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng, cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.
Hà Vi
Trích sách Chân dung tướng lĩnh Quân khu 7 (1945-2020), Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, năm 2021
DỰ BÁO THỜI TIẾT
