(QK7 Online) - Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, thắng lợi của Chiến dịch Đồng Xoài (từ tháng 5 đến 7/1965) không chỉ góp phần đánh bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ, đánh dấu bước trưởng thành mới về trình độ tổ chức chuẩn bị chiến dịch, tác chiến tập trung, khả năng hiệp đồng trong tác chiến vận động của các LLVT miền Nam mà còn để lại những bài học quý có ý nghĩa đặc biệt trong thực tiễn sau này.
Bộ Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam khảo sát thực địa chuẩn bị Chiến dịch Đồng Xoài. Ảnh: TL
Đầu năm 1965, sau thắng lợi của ta trong Chiến dịch Bình Giã, chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ và chính quyền Sài Gòn đứng trước nguy cơ thất bại hoàn toàn, tinh thần quân đội Sài Gòn sa sút nghiêm trọng. Để cứu vãn tình thế, tháng 3/1965, Mỹ lần lượt đưa quân viễn chinh và đồng minh vào thực hành chiếm đóng một số khu vực quan trọng nhằm tạo ra thế chiến lược mới để giành quyền chủ động trên chiến trường. Thị trấn Đồng Xoài (tỉnh Phước Long, nay là tỉnh Bình Phước) được địch tổ chức thành căn cứ xuất phát của cuộc hành quân càn quét, đánh phá các căn cứ của ta dọc biên giới Việt Nam-Campuchia. Nơi đây được xây dựng thành căn cứ quân sự gồm Chi khu Đồng Xoài, khu biệt động quân, khu cơ giới và khu ấp chiến lược, có hệ thống lô cốt, hầm ngầm, công sự vững chắc.
Tháng 5/1965, thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, Trung ương Cục và Quân ủy Miền quyết định mở Chiến dịch Đồng Xoài nhằm tiêu diệt một bộ phận chủ lực quân đội Sài Gòn trước khi Mỹ tăng quân ồ ạt vào chiến trường miền Nam, hỗ trợ Nhân dân đẩy mạnh chiến tranh du kích, nổi dậy phá ấp chiến lược, mở rộng vùng giải phóng trên địa bàn các tỉnh Bình Long, Phước Long và phía Bắc Bình Dương.
Lực lượng tham gia chiến dịch gồm 3 Trung đoàn bộ binh 271, 272, 273 (còn có tên gọi khác là 1, 2, 3), 2 tiểu đoàn đặc công; một số đơn vị pháo binh, công binh của chủ lực Miền; 1 trung đoàn và 2 tiểu đoàn bộ binh của Quân khu 6 cùng LLVT các địa phương. Lực lượng địch ở khu vực Đồng Xoài và 2 tỉnh Bình Long, Phước Long có 9 tiểu đoàn bộ binh, 2 tiểu đoàn biệt động quân, 1 tiểu đoàn dù, 2 tiểu đoàn và 7 đại đội bảo an, 21 đại đội biệt kích, 1 chi đoàn thiết giáp và các cố vấn Mỹ.
Chiến dịch diễn ra từ ngày 10/5 đến 22/7/1965, trên địa bàn rộng lớn gần 1.000km2 với hướng chính là tỉnh Phước Long và tỉnh Bình Long. Chiến dịch tổ chức thành 3 đợt tấn công. Đợt 1: từ ngày 10/5 đến 15/5, hướng tấn công là tỉnh Phước Long, trọng tâm là Chi khu Phước Bình. Đợt 2 từ ngày 9/6 đến 12/6: Quân ủy Miền và Bộ chỉ huy chiến dịch xác định khu vực quyết chiến sẽ diễn ra xung quanh Chi khu Đồng Xoài, lấy tiêu diệt Chi khu Đồng Xoài làm trận then chốt. Đêm 9/6, trong lúc ta đang triển khai đội hình chiến đấu thì một bộ phận bị lộ, địch nổ súng trước. Trận đánh kéo dài và trở nên ác liệt hơn do yếu tố bí mật của ta không còn. Đến 4 giờ sáng 10/6, lực lượng ta làm chủ được Chi khu Đồng Xoài và khu biệt động. Địch tăng cường chi viện: Ngày 10/6, địch đổ Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 7, Sư đoàn 5 ngụy xuống Thuận Lợi với ý định hành quân bộ cứu viện Chi khu Đồng Xoài. Sáng 11/6, địch lại đổ tiếp Tiểu đoàn 7 dù và Tiểu đoàn 46 biệt động quân cùng 1 Đại đội pháo 105 xuống Đồng Xoài. Thực hiện quyết tâm của Bộ chỉ huy chiến dịch, ta triển khai chiến thuật “đánh điểm, diệt viện” nhằm khống chế không cho máy bay địch đổ quân. Đến ngày 12/6, nhiệm vụ đánh diệt Chi khu Đồng Xoài và diệt viện binh địch xung quanh Chi khu Đồng Xoài đã hoàn thành, kết thúc đợt 2 của chiến dịch.
Đợt 3: đêm 15/7, Trung đoàn 2 tập kích một tiểu đoàn hỗn hợp của Trung đoàn 7, Sư đoàn 5 ngụy hành quân từ Bến Cát lên, dừng chân tại Bầu Bàng; ta tiêu diệt tại chỗ 400 quân địch. Trong lúc địch đang loay hoay đối phó ở hướng đường 13 thì ngày 20/7, Trung đoàn 3 tập kích Trường huấn luyện biệt kích Bù Đốp bắt nhiều tù binh và thu nhiều vũ khí. Ngày 22/7, nhận thấy quân địch đã rút vào cố thủ, khả năng chi viện rất ít nên Bộ tư lệnh chiến dịch quyết định kết thúc chiến dịch.
Chiến dịch kéo dài 64 ngày đêm, tiêu diệt gần 4.500 tên địch, trong đó có 73 cố vấn Mỹ, bắn rơi 31 máy bay và nhiều phương tiện chiến tranh của địch, thu 1.652 súng và giải phóng 56.000 dân, phá 56 “ấp chiến lược” ở khu vực tác chiến, 20 “ấp chiến lược” ở khu vực phối hợp, giành quyền kiểm soát các tuyến đường giao thông quan trọng trong khu vực.
Trận tiến công Chi khu quân sự Đồng Xoài thể hiện nghệ thuật đánh công kiên đặc sắc của ta. Trước hết là nghệ thuật tạo lập thế trận tiến công vững chắc ngay từ đầu. Trận đánh được chuẩn bị chu đáo, từ khâu trinh sát nắm địch, địa hình đến việc xây dựng kế hoạch chiến đấu phù hợp, sát thực tiễn, nhất là sử dụng lực lượng hình thành thế tiến công trên các hướng. Cùng với đó, ta tập trung binh hỏa lực, hạn chế chỗ mạnh, khoét sâu chỗ yếu của địch khi thực hành tiến công, đồng thời vận dụng hiệu quả các thủ đoạn chiến đấu, như: Đột phá, bao vây, thọc sâu, đón lõng, chia cắt quân địch, kết hợp với vu hồi đánh vào bên sườn, sau lưng, khu trung tâm đề kháng của chúng, diệt các ổ đề kháng, lực lượng ứng cứu, giải tỏa đường bộ và đường không... để giành thắng lợi.
Với Chiến dịch Đồng Xoài, lần đầu tiên trên chiến trường miền Đông Nam Bộ nói riêng và chiến trường miền Nam nói chung, ta tổ chức trận công kiên quy mô trung đoàn tăng cường có nhiều binh chủng tham gia và đã giành thắng lợi giòn giã. Thắng lợi của chiến dịch Đồng Xoai là bước ngoặt quan trọng làm thay đổi cục diện chiến trường Nam Bộ, đòn quyết định làm thất bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ, đồng thời đánh dấu sự phát triển của chiến tranh nhân dân, sự trưởng thành của các LLVT miền Đông Nam Bộ.
Tháng 5/1965, thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, Trung ương Cục và Quân ủy Miền quyết định mở Chiến dịch Đồng Xoài nhằm tiêu diệt một bộ phận chủ lực quân đội Sài Gòn trước khi Mỹ tăng quân ồ ạt vào chiến trường miền Nam, hỗ trợ Nhân dân đẩy mạnh chiến tranh du kích, nổi dậy phá ấp chiến lược, mở rộng vùng giải phóng trên địa bàn các tỉnh Bình Long, Phước Long và phía Bắc Bình Dương.
Lực lượng tham gia chiến dịch gồm 3 Trung đoàn bộ binh 271, 272, 273 (còn có tên gọi khác là 1, 2, 3), 2 tiểu đoàn đặc công; một số đơn vị pháo binh, công binh của chủ lực Miền; 1 trung đoàn và 2 tiểu đoàn bộ binh của Quân khu 6 cùng LLVT các địa phương. Lực lượng địch ở khu vực Đồng Xoài và 2 tỉnh Bình Long, Phước Long có 9 tiểu đoàn bộ binh, 2 tiểu đoàn biệt động quân, 1 tiểu đoàn dù, 2 tiểu đoàn và 7 đại đội bảo an, 21 đại đội biệt kích, 1 chi đoàn thiết giáp và các cố vấn Mỹ.
Chiến dịch diễn ra từ ngày 10/5 đến 22/7/1965, trên địa bàn rộng lớn gần 1.000km2 với hướng chính là tỉnh Phước Long và tỉnh Bình Long. Chiến dịch tổ chức thành 3 đợt tấn công. Đợt 1: từ ngày 10/5 đến 15/5, hướng tấn công là tỉnh Phước Long, trọng tâm là Chi khu Phước Bình. Đợt 2 từ ngày 9/6 đến 12/6: Quân ủy Miền và Bộ chỉ huy chiến dịch xác định khu vực quyết chiến sẽ diễn ra xung quanh Chi khu Đồng Xoài, lấy tiêu diệt Chi khu Đồng Xoài làm trận then chốt. Đêm 9/6, trong lúc ta đang triển khai đội hình chiến đấu thì một bộ phận bị lộ, địch nổ súng trước. Trận đánh kéo dài và trở nên ác liệt hơn do yếu tố bí mật của ta không còn. Đến 4 giờ sáng 10/6, lực lượng ta làm chủ được Chi khu Đồng Xoài và khu biệt động. Địch tăng cường chi viện: Ngày 10/6, địch đổ Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 7, Sư đoàn 5 ngụy xuống Thuận Lợi với ý định hành quân bộ cứu viện Chi khu Đồng Xoài. Sáng 11/6, địch lại đổ tiếp Tiểu đoàn 7 dù và Tiểu đoàn 46 biệt động quân cùng 1 Đại đội pháo 105 xuống Đồng Xoài. Thực hiện quyết tâm của Bộ chỉ huy chiến dịch, ta triển khai chiến thuật “đánh điểm, diệt viện” nhằm khống chế không cho máy bay địch đổ quân. Đến ngày 12/6, nhiệm vụ đánh diệt Chi khu Đồng Xoài và diệt viện binh địch xung quanh Chi khu Đồng Xoài đã hoàn thành, kết thúc đợt 2 của chiến dịch.
Đợt 3: đêm 15/7, Trung đoàn 2 tập kích một tiểu đoàn hỗn hợp của Trung đoàn 7, Sư đoàn 5 ngụy hành quân từ Bến Cát lên, dừng chân tại Bầu Bàng; ta tiêu diệt tại chỗ 400 quân địch. Trong lúc địch đang loay hoay đối phó ở hướng đường 13 thì ngày 20/7, Trung đoàn 3 tập kích Trường huấn luyện biệt kích Bù Đốp bắt nhiều tù binh và thu nhiều vũ khí. Ngày 22/7, nhận thấy quân địch đã rút vào cố thủ, khả năng chi viện rất ít nên Bộ tư lệnh chiến dịch quyết định kết thúc chiến dịch.
Chiến dịch kéo dài 64 ngày đêm, tiêu diệt gần 4.500 tên địch, trong đó có 73 cố vấn Mỹ, bắn rơi 31 máy bay và nhiều phương tiện chiến tranh của địch, thu 1.652 súng và giải phóng 56.000 dân, phá 56 “ấp chiến lược” ở khu vực tác chiến, 20 “ấp chiến lược” ở khu vực phối hợp, giành quyền kiểm soát các tuyến đường giao thông quan trọng trong khu vực.
Trận tiến công Chi khu quân sự Đồng Xoài thể hiện nghệ thuật đánh công kiên đặc sắc của ta. Trước hết là nghệ thuật tạo lập thế trận tiến công vững chắc ngay từ đầu. Trận đánh được chuẩn bị chu đáo, từ khâu trinh sát nắm địch, địa hình đến việc xây dựng kế hoạch chiến đấu phù hợp, sát thực tiễn, nhất là sử dụng lực lượng hình thành thế tiến công trên các hướng. Cùng với đó, ta tập trung binh hỏa lực, hạn chế chỗ mạnh, khoét sâu chỗ yếu của địch khi thực hành tiến công, đồng thời vận dụng hiệu quả các thủ đoạn chiến đấu, như: Đột phá, bao vây, thọc sâu, đón lõng, chia cắt quân địch, kết hợp với vu hồi đánh vào bên sườn, sau lưng, khu trung tâm đề kháng của chúng, diệt các ổ đề kháng, lực lượng ứng cứu, giải tỏa đường bộ và đường không... để giành thắng lợi.
Với Chiến dịch Đồng Xoài, lần đầu tiên trên chiến trường miền Đông Nam Bộ nói riêng và chiến trường miền Nam nói chung, ta tổ chức trận công kiên quy mô trung đoàn tăng cường có nhiều binh chủng tham gia và đã giành thắng lợi giòn giã. Thắng lợi của chiến dịch Đồng Xoai là bước ngoặt quan trọng làm thay đổi cục diện chiến trường Nam Bộ, đòn quyết định làm thất bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ, đồng thời đánh dấu sự phát triển của chiến tranh nhân dân, sự trưởng thành của các LLVT miền Đông Nam Bộ.
Tấn Chí
DỰ BÁO THỜI TIẾT
