Bắt đầu là cuộc hành quân thần tốc từ Tam Điệp - Ninh Bình, Trung đoàn 27 của chúng tôi hành quân vượt 1.700 km vào Đồng Xoài. Chiều 29 tháng 4 năm 1975, đội hình của Trung đoàn 27 vào tới Búng thì quân địch từ Bến Cát - Bình Dương bị đánh tan, chúng rút về tử thủ trước cửa ngõ Sài Gòn. Trong quá trình chiến đấu, chúng tôi phải liên lạc với cơ sở. Mật khẩu của mặt trận là: hỏi “Hồ Chí Minh”, đáp “Muôn năm”.
Mũi tiến công của tôi đi theo bản đồ tác chiến. Trong quá trình hành quân chúng tôi bắt được khá nhiều tù binh ở Bình Cơ, Bình Mỹ, Tân Uyên Bình Chuẩn, Đường 16… Chúng tôi yêu cầu họ lên xe dẫn đường cho quân giải phóng. Tối 29-4 chúng tôi cùng với tổ trinh sát về tới Búng thì nhìn thấy bên kia khu nghĩa địa là một ngôi làng, trong làng có một ngôi nhà lợp lá, bên trong hãy còn le lói ánh đèn. Chúng tôi quyết định đi qua nghĩa địa vào làng. Tôi, anh Thư, anh Giáp và một tổ trinh sát bám vào hàng cây bên đường đi về phía ngôi nhà. Tôi nói 3 trinh sát vào bắt liên lạc. Sau tiếng gõ cửa của trinh sát, tôi thấy trong nhà có tiếng bước chân, cùng với ánh đèn sáng dần ra phía cửa:
- Ai đấy? - Tiếng một bà má vừa như thăm dò, vừa có vẻ thờ ơ.
- Chúng tôi là quân giải phóng, là Bộ đội Cụ Hồ - Một chiến sĩ trinh sát trả lời.
Nghe mấy tiếng Bộ đội Cụ Hồ, má mở cửa, giơ cao ngọn đèn, nhìn kỹ người chiến sĩ.
Nhận ra ám hiệu - miếng vải đỏ trên ngực - giọng má bỗng trở nên nghiêm trang và xúc động:
- Hồ Chí Minh!
Phấn khởi tìm được cơ sở, đồng chí trinh sát như reo lên khi đáp lại mật khẩu chiến dịch:
- Muôn năm!
Nhận ra bộ đội giải phóng, má cầm tay từng người giục:
- Các con vào đi! Vào đi. Má không ngờ các con về sớm thế!
Tôi, anh Trịnh Văn Thư và Sáu Châu, huyện đội phó vào nhà. Tôi nhìn một lượt căn nhà lợp tôn, một chiếc bàn gỗ đã cũ, hai chiếc giường đơn sơ. Gia tài cũng không có gì. Đợi chúng tôi ngồi xuống, má nói:
- Bây giờ các con cần má giúp những gì?
Tôi nói tóm tắt nhiệm vụ của đơn vị và đề nghị má:
- Chúng con chưa nắm chắc địch và địa hình ở quận lỵ Lái Thiêu. Con nhờ má bày cho!
Tôi đưa cho má xem tấm bản đồ quân sự. Nhìn qua má bảo:
- Má không rành bản đồ này. Đợi má chút xíu!
Lát sau, má trở ra, mở bọc giấy báo, cẩn thận trải tờ giấy đã ố vàng lên mặt bàn. Mọi cặp mắt đổ dồn vào những nét vẽ chằng chịt, lòng hứng khởi tràn đầy. Giọng má hơi chùng xuống:
- Đây là bản đồ Đô thành Sài Gòn. Anh Tư Ca (tên thật là Đinh Quang Kỳ, quê Đức Thủy, Đức Thọ, Hà Tĩnh. Ông theo đoàn quân Nam tiến vào miền Nam từ năm 1945) giữ từ năm 1961.
- Thưa má, bây giờ anh Tư Ca ở đâu ạ?
- Tư Ca là chồng má. Hồi nớ ảnh và anh em du kích xã đã định diệt quân địch ở quận lỵ. Chuyện lộ, ảnh bị bắt giam ở nhà tù Phú Lợi. Sau khi ra tù, ảnh tiếp tục hoạt động làm tuyên giáo phụ trách tờ báo của tỉnh Thủ Dầu Một. Năm 1968, trong chuyến đi công tác, ảnh lọt vào ổ phục kích của địch. Ảnh bị địch bắn vào chân. Chúng xông lại thu đài bán dẫn và lột nhẫn của ảnh. Ảnh mắng vào mặt tụi nó. Bọn địch xả súng bắn chết ảnh. Riêng bản đồ của ảnh, má vẫn giữ được. Và cứ mỗi lần có sự thay đổi về phạm vi, lực lượng... má lại vẽ bổ sung trên toàn tuyến phòng thủ từ chi khu Lái Thiêu vào Sài Gòn.
Bên cạnh nét mực đã mờ là những đường chì nhìn còn vụng về nhưng tỉ mỉ, chính xác. Mười bốn năm trời âm thầm, cần mẫn thay chồng, thay các chiến sĩ du kích Lái Thiêu đã hy sinh và đang bị cầm tù, má nắm tình hình địch và ghi vào bản đồ với tất cả niềm tin chiến thắng.
Má xoay tấm bản đồ về phía tôi, cặp kính lão trễ xuống tận cánh mũi, má nói:
- Ngày hôm qua, chúng điều một tiểu đoàn bảo an từ Sài Gòn ra và hai khẩu pháo 175 từ Bình Dương về tăng cường cho Lái Thiêu. Trung tâm huấn luyện Huỳnh Văn Lương có gần 2.000 tên. Ngoài ra còn một số tàn quân từ các nơi chạy về...
Vừa nói má vừa chỉ vào những ký hiệu đánh dấu các vị trí mới của địch trên bản đồ. Tôi và mọi người theo dõi một cách chăm chú. Má nói tiếp:
- Toàn bộ quân địch ở quận lỵ Lái Thiêu là vậy, tấm bản đồ này má trao lại cho mấy con.
Cầm tấm bản đồ trên tay, chúng tôi vô cùng cảm động. Chúng tôi chào má và nhanh chóng lên đường. Má xin được trực tiếp dẫn đường cho đơn vị.
Thấy má đã già yếu, tôi nói:
- Cảm ơn má! Chúng con sẽ quét sạch địch ở Lái Thiêu, mở đường cho đại quân ta tiến vào giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước để trả thù cho má, trả thù cho bà con cô bác ở Lái Thiêu.
Biết chúng tôi không để cho má đi, má hướng về phía sau nhà gọi:
- Phước, Đức đâu? Vô má bảo.
Thì ra, trong lúc trao đổi với chúng tôi, má đã giao cho các em làm nhiệm vụ cảnh giới. Ngay lúc đó, Hai Mỹ (Bí thư huyện đoàn huyện Lái Thiêu) đến. Má nói với Hai Mỹ:
- Má xin dẫn đường, nhưng mấy anh không chịu. Các con thay má làm nhiệm vụ dẫn đường cho đơn vị. Các con phải gắng mà hoàn thành.
Tôi nói:
- Sáu Châu, Hai Mỹ dẫn chúng con là được rồi, còn em Phước (17 tuổi), em Đức (13 tuổi) còn nhỏ để em ở nhà giúp má.
Sáu Châu và Hai Mỹ cùng chúng tôi nhanh chóng về nơi tập kết.
Sáng hôm sau, Tiểu đoàn 3 bắt đầu tấn công. Nghe theo lời má Sáu Ngẫu, chúng tôi dùng loa kêu gọi 2.000 lính ở trại Huỳnh Văn Lương đầu hàng. Chúng tôi tấn công qua Lái Thiêu, bắn cháy 2 xe và thu 2 pháo 175 (Vua chiến trường). Đến cầu Vĩnh Bình phát hiện ra các ổ tử thủ, chúng tôi hạ lệnh cho 12,7mm và 37mm chúc nòng bắn. Chiếc xe tăng của Đại đội trưởng Hoàng Thọ Mạc bị trúng đạn, hỏng. Hoàng Thọ Mạc nhảy ra khỏi xe tiếp tục chỉ huy tổ B40, B41 chiến đấu và hy sinh. Tôi quyết định đưa Hoàng Thọ Mạc lên xe để tiếp tục tiến công. Chúng tôi vượt qua cầu, tiến thắng vào Bộ Tư lệnh thiết giáp ngụy, chiếm luôn 13 căn cứ của Lục quân công xưởng ở Gò Vấp gồm có Trung tâm truyền tin, Trung tâm tiếp huyết, Trung tâm chỉnh hình, công xưởng, Căn cứ 30, Tổng y viện Cộng Hòa… Lúc đó khoảng 10 giờ. Rồi chúng tôi cùng với các đơn vị tiến công tiêu diệt tiếp các mục tiêu còn lại.
42 năm đã trôi qua nhưng kỷ niệm về trận đánh vào sào huyệt kẻ thù và tấm bản đồ của má Sáu Ngẫu đối với tôi như vừa xảy ra hôm qua. Nhờ tấm bản đồ của má mà chúng tôi đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ với tổn thất ít nhất. Thế đấy, trong chiến công chung của toàn dân tộc, có những chiến công thầm lặng của những người như má Sáu Ngẫu. Và chúng ta hiểu rằng, một dân tộc mà trên bất cứ miền quê nào cũng có những người như má thì chẳng kẻ thù nào dù có mạnh đến đâu cũng sẽ bị đánh bại.
nguyên Ủy viên Trung ương Đảng,
nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng