(QK7 Online) - Cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 được mở đầu ở Buôn Ma Thuật và kết thúc ở Sài Gòn. Bao gồm tổng thể các chiến dịch, các đợt hoạt động tác chiến phối hợp với nổi dậy của quần chúng ở địa phương và cơ sở dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau. Trong đó nổi bật nhất trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy là 3 chiến dịch lớn có ý nghĩa chiến lược, chiến dịch trước tạo điều kiện cho chiến dịch sau, chiến dịch sau phát huy thắng lợi của chiến dịch trước, giành thắng lợi dồn dập ngày càng lớn đi đến thắng lợi cuối cùng ngày 30-4-1975.
Đoàn 232 cắt đứt và làm chủ hoàn toàn đường số 4, ngày 29/4/1975. Ảnh: Tư liệu
1. Chiến dịch Tây Nguyên mở đầu tiêu diệt 7 vạn quân địch, xóa sổ Quân đoàn 2 và Quân khu 2 của địch, tiêu diệt và tan rã một tập đoàn phòng ngự lớn, giải phóng một địa bàn chiến lược quan trọng, dẫn đến sự suy sụp và tan rã về chiến lược của địch. Mở ra thời cơ tổng tiến công chiến lược, đồng thời tạo thời cơ cho Chiến dịch Huế - Đà Nẵng, mở ra bước ngoặt quyết định của thời kỳ kết thúc chiến tranh.
2. Chiến dịch Huế - Đà Nẵng tiếp theo là chiến dịch tiến công hình thành trong quá trình tổng tiến công chiến lược. Tiêu diệt Quân đoàn 1, Quân khu 1 ngụy. Cùng với Chiến dịch Tây Nguyên, làm thay đổi hẳn so sánh lực lượng địch ta, trực tiếp đánh bại âm mưu co cụm chiến lược của địch, tích cực tạo điều kiện quan trọng cho Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng.
3. Chiến dịch Hồ Chí Minh (từ ngày 26-4 đến 30-4-1975).
Trải qua một tháng liên tục tổng tiến công và nổi dậy mạnh mẽ, quân và dân ta đã giành được những thắng lợi cực kỳ to lớn qua hai Chiến dịch Tây Nguyên và Chiến dịch Huế - Đà Nẵng, tiêu diệt và làm tan rã lực lượng quân sự, phá hủy và thu toàn bộ binh khí kỹ thuật, căn cứ kho tàng và đập tan toàn bộ hệ thống chính quyền ngụy ở hai quân khu – quân đoàn địch. Ta giải phóng hoàn toàn một dải đất rộng lớn gồm 16 tỉnh và 5 thành phố cùng nhiều quận lỵ, chi khu, yếu khu quân sự thuộc miền Đông Nam Bộ và đồng bằng Sông Cửu Long, vùng giải phóng được mở rộng. Chiếm ¾ đất đai và gần ½ số dân miền Nam.
So sánh cả về thế và lực giữa ta và địch đã có sự chuyển biến hoàn toàn có lợi cho ta. Lực lượng địch bị tiêu diệt và tan rã gần một nửa, còn thực lực của ta lại tăng cường mạnh mẽ.
Quân và dân ta đã thu nhiều kinh nghiệm mới cả trong lãnh đạo, chỉ huy và tổ chức thực hiện những chiến dịch tiến công quy mô lớn trong điều kiện có thời gian chuẩn bị cũng như trong tình huống gấp rút, tận dụng thời cơ tiêu diệt gọn và làm tan rã từng quân đoàn, quân khu của địch.
Về phía địch, sau khi mất Quân khu 1 và Quân khu 2, chúng thu gọn tàn quân, chấn chỉnh lực lượng còn lại gấp rút khôi phục một số sư đoàn đã bị đánh tan, điều chỉnh bố trí phòng ngự, cố giữ các địa bàn còn lại ở cực Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Chúng mong dựa vào hệ thống phòng thủ này để trì hoãn cuộc tiến công của ta cho đến mùa mưa.
Tại Sài Gòn, địch bố trí nhiều lực lượng khống chế các đường và cầu lớn dẫn vào thành phố từ mọi hướng. Nhìn chung, tập đoàn phòng ngự lớn ở Sài Gòn - Gia Định cũng như vùng đồng bằng Sông Cửu Long của địch tuy số lượng còn đông nhưng đã bị chia cắt, cô lập cao độ và sức chiến đấu đã kém sút hẳn, đặc biệt tinh thần thất bại lan rộng trong cả binh sĩ và sĩ quan. Bọn chỉ huy đầu sỏ đã dao động đến cực độ, mất lòng tin vào khả năng chống giữ của chúng và thất vọng vì Mỹ đã “bỏ rơi”.
17 giờ ngày 26-4-1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn trên hướng Đông, Quân đoàn 4 của ta đánh chiếm Chi khu quân sự Trảng Bom, Quân đoàn 2 chiếm Chi khu quân sự Long Thành, Trường Sĩ quan Thiết giáp, Căn cứ Nước Trong, một bộ phận đánh chiếm Bà Rịa. Các đơn vị Đặc công chiếm cầu Xa Lộ trên sông Đồng Nai và cầu Xa Lộ trên sông Sài Gòn. Pháo tầm xa ở Hiếu Liêm đánh tê liệt sân bay Biên Hòa buộc địch phải chuyển máy bay về sân bay Tân Sơn Nhất.
Trên hướng Tây Nam, ta đã cắt đứt đường số 4 từ cầu Bến Lức đến ngã 3 Trung Lương, thu hút lực lượng các Sư đoàn 7, 9, 22 ngụy, tạo điều kiện thuận lợi cho các hướng hoạt động. Binh đoàn 232 sử dụng 1 sư đoàn mở cửa đánh chiếm cầu ở An Ninh, Lộc Giang trên sông Vàm Cỏ để đưa lực lượng đột kích chủ yếu là Sư đoàn 9 và binh khí kỹ thuật qua sông. Các trung đoàn độc lập 24 và 88 tiến về phía Nam Quận 8 Sài Gòn. Ở hướng Bắc, Quân đoàn 1 diệt một số trận địa pháo địch, làm chủ đoạn đường số 16 để đưa lực lượng triển khai thọc sâu cách phía Bắc Thủ Dầu Một 7km.
Tại hướng Tây Bắc, Quân đoàn 3 trong một ngày đêm đã diệt 11 trong 18 trận địa pháo địch, cắt các đường số 22 và số 1, chặn các trung đoàn của Sư đoàn 25 ngụy từ Tây Ninh co về Đồng Dù, buộc một tiểu đoàn ngụy phải đầu hàng. Một đơn vị Đặc công và Trung đoàn Gia Định đánh chiếm và làm chủ con đường vành đai Sài Gòn đoạn từ cầu Bình Phước đến Quán Tre và mở cửa các vật cản phía Bắc sân bay Tân Sơn Nhất chuẩn bị cho binh đoàn chủ lực tiến công.
Hướng Đông và hướng Tây Bắc, quân địch chống cự quyết liệt để chặn ta chiếm căn cứ Nước Trong, Hố Nai. Nhưng trước sức tiến công áp đảo và cách đánh hiểm của ta, địch không ngăn nổi được sự tan vỡ của toàn bộ hệ thống phòng ngự của chúng ở hai hướng này.
Chiều 28-4-1975, Trần Văn Hương từ chức, Tổng thống ngụy Dương Văn Minh lên thay. Đúng chiều hôm ấy, một biên đội không quân gồm 5 chiếc máy bay A37 cất cánh từ sân bay Thành Sơn, Phan Rang bất ngờ ném bom sân bay Tân Sơn Nhất phá hủy một số máy bay, trong đó có một số máy bay Mỹ đang làm nhiệm vụ di tản. Trận đánh phối hợp của không quân ta có tác động lớn đến chiến dịch đẩy địch đến cơn hoảng loạn mới. Tình hình chính trị của địch ở Sài Gòn khủng hoảng cực kỳ trầm trọng. Bọn tướng lĩnh và ngụy quyền cao cấp tranh nhau chạy trốn ra nước ngoài. Hầu hết lực lượng địch tại Sài Gòn ở trong tình trạng hoảng loạn chưa từng có. Sau 2 ngày tiến công như vũ bão (ngày 27 và 28 -4) các cánh quân của ta đã thực hiện đúng kế hoạch. Địch cực kỳ hoang mang rối loạn. Bộ Tư lệnh Quân khu 3 của ngụy ở Biên Hòa đã tan rã.
Tối ngày 28-4-1975, Tư lệnh Chiến dịch Hồ Chí Minh ra lệnh tổng công kích trên toàn bộ mặt trận. Vào sáng ngày 29-4, các cánh quân của ta cùng tiến vào trung tâm Sài Gòn.
Trong buổi sáng 30-4, ngụy quyền Sài Gòn họp khẩn cấp các tổng trưởng ở Dinh Độc Lập làm lễ ra mắt nội các mới. Tình hình địch ở Sài Gòn cực kỳ nguy ngập, buộc Tổng thống Dương Văn Minh phải đưa ra một tuyên bố xin ngừng bắn trên Đài phát thanh Sài Gòn. Khi đó, 5 cánh quân lớn của ta đã tiến công vào 5 mục tiêu chủ yếu theo kế hoạch.
Quân đoàn 1 chiếm trung tâm hành quân Bộ Tổng tham mưu ngụy và khu Bộ Tư lệnh các binh chủng của địch, Quân đoàn 3 chiếm sân bay Tân Sơn Nhất. Quân đoàn 2 chiếm Dinh Độc Lập, bắt gọn toàn bộ nội các của ngụy và Tổng thống ngụy, Quân đoàn 4 chiếm Bộ Quốc phòng ngụy và Cảng Bạch Đằng, Đài Phát thanh. Đoàn 232 chiếm Biệt khu Thủ đô và Tổng nha Cảnh sát ngụy.
Đúng 11 giờ 30 ngày 30-4-1975, cờ cách mạng tung bay trên nóc nhà Phủ Tổng thống ngụy, Dinh Độc Lập trở thành hợp điểm của các cánh quân giải phóng Sài Gòn.
Với thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, chiến dịch quyết định cuối cùng, quân và dân ta đã đập tan toàn bộ bộ máy chiến tranh to lớn hiện đại của chính quyền tay sai Mỹ ở miền Nam và quét sạch bộ máy ngụy quyền mà đế quốc Mỹ đã ra sức xây dựng hơn 20 năm. Ta giải phóng hoàn toàn 44 tỉnh ở miền Nam và các đảo do quân ngụy đóng giữ.
Chiến dịch Hồ Chí Minh là chiến dịch tiến công lớn nhất chưa từng có trên chiến trường nước ta trong 20 năm kháng chiến chống Mỹ, trong 30 năm chiến tranh giải phóng cả về quy mô lực lượng, cường độ tiến công triệt để của chiến tranh cách mạng chống Mỹ ở miền Nam.
2. Chiến dịch Huế - Đà Nẵng tiếp theo là chiến dịch tiến công hình thành trong quá trình tổng tiến công chiến lược. Tiêu diệt Quân đoàn 1, Quân khu 1 ngụy. Cùng với Chiến dịch Tây Nguyên, làm thay đổi hẳn so sánh lực lượng địch ta, trực tiếp đánh bại âm mưu co cụm chiến lược của địch, tích cực tạo điều kiện quan trọng cho Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng.
3. Chiến dịch Hồ Chí Minh (từ ngày 26-4 đến 30-4-1975).
Trải qua một tháng liên tục tổng tiến công và nổi dậy mạnh mẽ, quân và dân ta đã giành được những thắng lợi cực kỳ to lớn qua hai Chiến dịch Tây Nguyên và Chiến dịch Huế - Đà Nẵng, tiêu diệt và làm tan rã lực lượng quân sự, phá hủy và thu toàn bộ binh khí kỹ thuật, căn cứ kho tàng và đập tan toàn bộ hệ thống chính quyền ngụy ở hai quân khu – quân đoàn địch. Ta giải phóng hoàn toàn một dải đất rộng lớn gồm 16 tỉnh và 5 thành phố cùng nhiều quận lỵ, chi khu, yếu khu quân sự thuộc miền Đông Nam Bộ và đồng bằng Sông Cửu Long, vùng giải phóng được mở rộng. Chiếm ¾ đất đai và gần ½ số dân miền Nam.
So sánh cả về thế và lực giữa ta và địch đã có sự chuyển biến hoàn toàn có lợi cho ta. Lực lượng địch bị tiêu diệt và tan rã gần một nửa, còn thực lực của ta lại tăng cường mạnh mẽ.
Quân và dân ta đã thu nhiều kinh nghiệm mới cả trong lãnh đạo, chỉ huy và tổ chức thực hiện những chiến dịch tiến công quy mô lớn trong điều kiện có thời gian chuẩn bị cũng như trong tình huống gấp rút, tận dụng thời cơ tiêu diệt gọn và làm tan rã từng quân đoàn, quân khu của địch.
Về phía địch, sau khi mất Quân khu 1 và Quân khu 2, chúng thu gọn tàn quân, chấn chỉnh lực lượng còn lại gấp rút khôi phục một số sư đoàn đã bị đánh tan, điều chỉnh bố trí phòng ngự, cố giữ các địa bàn còn lại ở cực Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Chúng mong dựa vào hệ thống phòng thủ này để trì hoãn cuộc tiến công của ta cho đến mùa mưa.
Tại Sài Gòn, địch bố trí nhiều lực lượng khống chế các đường và cầu lớn dẫn vào thành phố từ mọi hướng. Nhìn chung, tập đoàn phòng ngự lớn ở Sài Gòn - Gia Định cũng như vùng đồng bằng Sông Cửu Long của địch tuy số lượng còn đông nhưng đã bị chia cắt, cô lập cao độ và sức chiến đấu đã kém sút hẳn, đặc biệt tinh thần thất bại lan rộng trong cả binh sĩ và sĩ quan. Bọn chỉ huy đầu sỏ đã dao động đến cực độ, mất lòng tin vào khả năng chống giữ của chúng và thất vọng vì Mỹ đã “bỏ rơi”.
17 giờ ngày 26-4-1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn trên hướng Đông, Quân đoàn 4 của ta đánh chiếm Chi khu quân sự Trảng Bom, Quân đoàn 2 chiếm Chi khu quân sự Long Thành, Trường Sĩ quan Thiết giáp, Căn cứ Nước Trong, một bộ phận đánh chiếm Bà Rịa. Các đơn vị Đặc công chiếm cầu Xa Lộ trên sông Đồng Nai và cầu Xa Lộ trên sông Sài Gòn. Pháo tầm xa ở Hiếu Liêm đánh tê liệt sân bay Biên Hòa buộc địch phải chuyển máy bay về sân bay Tân Sơn Nhất.
Trên hướng Tây Nam, ta đã cắt đứt đường số 4 từ cầu Bến Lức đến ngã 3 Trung Lương, thu hút lực lượng các Sư đoàn 7, 9, 22 ngụy, tạo điều kiện thuận lợi cho các hướng hoạt động. Binh đoàn 232 sử dụng 1 sư đoàn mở cửa đánh chiếm cầu ở An Ninh, Lộc Giang trên sông Vàm Cỏ để đưa lực lượng đột kích chủ yếu là Sư đoàn 9 và binh khí kỹ thuật qua sông. Các trung đoàn độc lập 24 và 88 tiến về phía Nam Quận 8 Sài Gòn. Ở hướng Bắc, Quân đoàn 1 diệt một số trận địa pháo địch, làm chủ đoạn đường số 16 để đưa lực lượng triển khai thọc sâu cách phía Bắc Thủ Dầu Một 7km.
Tại hướng Tây Bắc, Quân đoàn 3 trong một ngày đêm đã diệt 11 trong 18 trận địa pháo địch, cắt các đường số 22 và số 1, chặn các trung đoàn của Sư đoàn 25 ngụy từ Tây Ninh co về Đồng Dù, buộc một tiểu đoàn ngụy phải đầu hàng. Một đơn vị Đặc công và Trung đoàn Gia Định đánh chiếm và làm chủ con đường vành đai Sài Gòn đoạn từ cầu Bình Phước đến Quán Tre và mở cửa các vật cản phía Bắc sân bay Tân Sơn Nhất chuẩn bị cho binh đoàn chủ lực tiến công.
Hướng Đông và hướng Tây Bắc, quân địch chống cự quyết liệt để chặn ta chiếm căn cứ Nước Trong, Hố Nai. Nhưng trước sức tiến công áp đảo và cách đánh hiểm của ta, địch không ngăn nổi được sự tan vỡ của toàn bộ hệ thống phòng ngự của chúng ở hai hướng này.
Chiều 28-4-1975, Trần Văn Hương từ chức, Tổng thống ngụy Dương Văn Minh lên thay. Đúng chiều hôm ấy, một biên đội không quân gồm 5 chiếc máy bay A37 cất cánh từ sân bay Thành Sơn, Phan Rang bất ngờ ném bom sân bay Tân Sơn Nhất phá hủy một số máy bay, trong đó có một số máy bay Mỹ đang làm nhiệm vụ di tản. Trận đánh phối hợp của không quân ta có tác động lớn đến chiến dịch đẩy địch đến cơn hoảng loạn mới. Tình hình chính trị của địch ở Sài Gòn khủng hoảng cực kỳ trầm trọng. Bọn tướng lĩnh và ngụy quyền cao cấp tranh nhau chạy trốn ra nước ngoài. Hầu hết lực lượng địch tại Sài Gòn ở trong tình trạng hoảng loạn chưa từng có. Sau 2 ngày tiến công như vũ bão (ngày 27 và 28 -4) các cánh quân của ta đã thực hiện đúng kế hoạch. Địch cực kỳ hoang mang rối loạn. Bộ Tư lệnh Quân khu 3 của ngụy ở Biên Hòa đã tan rã.
Tối ngày 28-4-1975, Tư lệnh Chiến dịch Hồ Chí Minh ra lệnh tổng công kích trên toàn bộ mặt trận. Vào sáng ngày 29-4, các cánh quân của ta cùng tiến vào trung tâm Sài Gòn.
Trong buổi sáng 30-4, ngụy quyền Sài Gòn họp khẩn cấp các tổng trưởng ở Dinh Độc Lập làm lễ ra mắt nội các mới. Tình hình địch ở Sài Gòn cực kỳ nguy ngập, buộc Tổng thống Dương Văn Minh phải đưa ra một tuyên bố xin ngừng bắn trên Đài phát thanh Sài Gòn. Khi đó, 5 cánh quân lớn của ta đã tiến công vào 5 mục tiêu chủ yếu theo kế hoạch.
Quân đoàn 1 chiếm trung tâm hành quân Bộ Tổng tham mưu ngụy và khu Bộ Tư lệnh các binh chủng của địch, Quân đoàn 3 chiếm sân bay Tân Sơn Nhất. Quân đoàn 2 chiếm Dinh Độc Lập, bắt gọn toàn bộ nội các của ngụy và Tổng thống ngụy, Quân đoàn 4 chiếm Bộ Quốc phòng ngụy và Cảng Bạch Đằng, Đài Phát thanh. Đoàn 232 chiếm Biệt khu Thủ đô và Tổng nha Cảnh sát ngụy.
Đúng 11 giờ 30 ngày 30-4-1975, cờ cách mạng tung bay trên nóc nhà Phủ Tổng thống ngụy, Dinh Độc Lập trở thành hợp điểm của các cánh quân giải phóng Sài Gòn.
Với thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, chiến dịch quyết định cuối cùng, quân và dân ta đã đập tan toàn bộ bộ máy chiến tranh to lớn hiện đại của chính quyền tay sai Mỹ ở miền Nam và quét sạch bộ máy ngụy quyền mà đế quốc Mỹ đã ra sức xây dựng hơn 20 năm. Ta giải phóng hoàn toàn 44 tỉnh ở miền Nam và các đảo do quân ngụy đóng giữ.
Chiến dịch Hồ Chí Minh là chiến dịch tiến công lớn nhất chưa từng có trên chiến trường nước ta trong 20 năm kháng chiến chống Mỹ, trong 30 năm chiến tranh giải phóng cả về quy mô lực lượng, cường độ tiến công triệt để của chiến tranh cách mạng chống Mỹ ở miền Nam.
Thiếu tướng Trần Ngọc Thổ, nguyên Tham mưu trưởng Quân khu 7
DỰ BÁO THỜI TIẾT
