Khi có chiến tranh, DQTV là lực lượng nòng cốt, phối hợp với các lực lượng trên địa bàn trực tiếp chiến đấu ngăn chặn, tiêu hao, tiêu diệt địch. Chính vì vậy, DQTV phải được tổ chức chặt chẽ; giáo dục chính trị, pháp luật đầy đủ và được huấn luyện thành thạo về kỹ, chiến thuật để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Những năm qua, thực hiện pháp luật về DQTV, Bộ Quốc phòng (BQP) đã chỉ đạo, hướng dẫn cấp ủy, chính quyền các cấp, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp; các cơ quan, tổ chức quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác huấn luyện DQTV, đạt được nhiều kết quả quan trọng. Năm 2020, công tác huấn luyện DQTV trong điều kiện là năm đầu tiên thực hiện Luật DQTV sửa đổi, cùng sự tác động của nhiều vấn đề trong đời sống xã hội. Được sự quan tâm của Quân ủy Trung ương, BQP, Bộ Tổng Tham mưu (BTTM), các cơ quan chiến lược của BQP đã lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn các cấp, ngành, địa phương triển khai công tác huấn luyện DQTV linh hoạt, kịp thời, hiệu quả.
Nhiều địa phương, đơn vị tổ chức DQTV diễn tập có bắn đạn thật và tham gia diễn tập có bắn đạn thật; các quân khu, Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội, Binh đoàn 15, Binh đoàn 16 tổ chức diễn tập của bộ đội địa phương và bộ đội chủ lực đều sử dụng DQTV tham gia. Điển hình như Quân khu 7, trong năm 2020 đã chỉ đạo Bộ tư lệnh TP Hồ Chí Minh sử dụng lực lượng dân quân cơ động, dân quân các chuyên ngành tham gia diễn tập với bộ đội, bắn đạn thật đạt kết quả đạt tốt. Lực lượng DQTV biển hằng năm đều tổ chức kiểm tra bắn đạn thật trên biển đạt kết quả giỏi.
Năm 2020, Cục DQTV đã tham mưu giúp thủ trưởng BTTM chỉ đạo các đơn vị tổ chức đào tạo hàng trăm chỉ huy, chuyên môn kỹ thuật thuộc các hải đội dân quân thường trực và xây dựng nội dung, chương trình, kế hoạch huấn luyện các hải đội. Tổ chức hàng nghìn lớp tập huấn cho các chức vụ chỉ huy DQTV với hơn 23,5 vạn đồng chí tham gia. Qua tập huấn đã nâng cao trình độ, năng lực chỉ huy đối với đội ngũ cán bộ DQTV trong toàn quốc. Công tác đào tạo chỉ huy trưởng ban CHQS cấp xã được tổ chức hiệu quả, phù hợp với nhu cầu. Trong năm 2020, đã tuyển sinh đào tạo hơn 1.500 đồng chí.
Để tiếp tục nâng cao chất lượng huấn luyện DQTV trong năm 2021, các cấp, ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức, đơn vị cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:
Một là, tiếp tục quán triệt, triển khai sâu sắc các văn bản của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, BQP về công tác quân sự, quốc phòng, trong đó tập trung vào các văn bản như: Luật DQTV năm 2019; Kết luận số 41-KL/TW ngày 31-3-2009 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 16-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới; chỉ lệnh của trên về công tác quân sự, quốc phòng năm 2021; kế hoạch công tác ngành DQTV và phụ lục hướng dẫn công tác huấn luyện năm 2021...
Hai là, tổ chức huấn luyện đúng phân cấp, chặt chẽ, toàn diện, đầy đủ cho các thành phần, tập trung nâng cao chất lượng huấn luyện cho dân quân thường trực, cơ động, DQTV biển và các chuyên ngành... Nghiên cứu vận dụng tổ chức huấn luyện DQTV phù hợp với điều kiện, tình hình cụ thể của địa phương, cơ quan, tổ chức. Trong đó, DQTV biển, pháo binh, phòng không, công binh, trinh sát, y tế, phòng hóa (năm thứ nhất) phải tổ chức huấn luyện tập trung tại huyện hoặc cụm xã theo quy định. Các hình thức tổ chức huấn luyện khác, cơ quan QSĐP cần nghiên cứu tham mưu bảo đảm linh hoạt, nhưng phải đạt được mục đích, yêu cầu đúng quy định.
Ba là, tăng cường tổ chức hội thi, hội thao, diễn tập nhằm nâng cao nhận thức, khả năng SSCĐ; hoạt động phối hợp của DQTV với các lực lượng trong bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và phòng thủ dân sự. Cơ quan QSĐP cần chủ động tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương cấp mình tổ chức hội thao cho DQTV, nhất là lực lượng dân quân cơ động mỗi khi kết thúc kỳ huấn luyện và năm huấn luyện. Nội dung hội thi, hội thao phải phù hợp với chương trình, tình hình, nhiệm vụ của từng địa phương, cơ quan, tổ chức, đúng phân cấp; tổ chức chặt chẽ, khoa học, hiệu quả, an toàn, tiết kiệm. Cơ quan QSĐP các cấp tham mưu cho cấp ủy, chính quyền cùng cấp và người chỉ huy cấp trên tổ chức cho DQTV tham gia diễn tập có bắn đạn thật nhằm nâng cao khả năng phối hợp thực hiện nhiệm vụ của DQTV với các lực lượng. Cơ quan QSĐP các cấp nghiên cứu tham mưu công tác huấn luyện đêm; huấn luyện, luyện tập theo phương án tác chiến tại địa bàn; huấn luyện bắn các phương tiện bay thấp; huấn luyện tìm kiếm cứu nạn, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh... thực sự là lực lượng xung kích ở cơ sở.
Bốn là, quan tâm chỉ đạo quán triệt, giáo dục, huấn luyện nâng cao trình độ tác chiến cho DQTV, nhất là các động tác kỹ thuật, chiến thuật trong chiến đấu và lễ tiết tác phong theo đúng quy định của Điều lệnh đội ngũ. Cơ quan tham mưu của bộ sẽ tham mưu với BQP báo cáo Thủ tướng Chính phủ bảo đảm vũ khí huấn luyện đối với DQTV theo quy định của Luật DQTV. Làm tốt việc chỉnh sửa, bổ sung, chỉnh lý bộ tài liệu huấn luyện DQTV ban hành năm 2016, bảo đảm phù hợp với các quy định của Luật DQTV năm 2019, tạo cơ sở nâng cao chất lượng toàn diện cho lực lượng DQTV.