Say mê đọc báo là niềm vui của Cựu chiến binh K’Oanh.
Ông K’Oanh sinh vào những ngày tháng 3, mùa con ong đi lấy mật năm 1940 tại buôn ĐạkLa, thuộc xã Triệu Hải ngày nay. Vừa tròn hai mươi mùa rẫy, sớm giác ngộ cách mạng, nghe theo Đảng và Bác Hồ, K’Oanh xung phong vào du kích. Hoạt động trên địa bàn các xã Hợp Vông, Xi Nhen và Lú Tôn thuộc vùng Ba.
Ngày 3/2/1962, Tỉnh ủy Lâm Đồng thành lập phân ban tỉnh ủy T.14 để chỉ đạo phong trào từ Ma-đa-gui đến giáp phía nam thị trấn Di Linh. Phân ban T.14 thành lập 4 đội công tác đặc biệt trong đó có đội (H.30) hoạt động vùng Đại Lào đến Ma-đa-gui. Tháng 12/1962, K’Oanh, một chàng trai hiền lành nhưng sục sôi nhiệt huyết, được chuyển sang bộ đội địa phương thuộc K2 đóng tại buôn Đạ Nha.
Ở tuổi 78, vẫn nước da đen sạm, gương mặt rắn rỏi, sức khỏe dồi dào, K’Oanh bồi hồi nhớ lại: Mình được cấp trên cử làm Trung đội trưởng. Nhiệm vụ là vừa tuyên truyền vận động nhân dân giác ngộ cách mạng, không cho địch gom dân ra Ma-đa-gui, vừa xây dựng cơ sở bên trong vùng địch tạm chiếm, hỗ trợ quần chúng nổi dậy giành chính quyền, phối hợp với du kích mật tại chỗ đánh địch phá giao thông trên đường chiến lược 20. Đồng thời bảo vệ cơ quan đầu não của tỉnh gồm Tỉnh ủy, Tỉnh đội, Kinh tài và trại giam, trú chân ở buôn Tố Lan.
Một trong những trận đánh mà K’Oanh nhớ mãi, vào đầu tháng 3 năm 1963. Địch tuyên truyền, chúng có vũ khí mạnh, đó là bom tấn, khi thả xuống rừng thì ngọn cây xuống đất rễ treo lên trời. Dân có người sợ muốn theo chúng về ấp chiến lược. K’Oanh xin ý kiến cấp trên, cho bộ đội đánh địch để giành lại đất và lấy niềm tin của dân. Được trên đồng ý, Trung đội do K,Oanh chỉ huy đã lừa cho địch vào sâu phía Bắc sông Đạ Oai, còn bộ đội phục kích ở núi Ma Thiên Lãnh. Khi địch quay về Ma-đa-gui, ông cho nổ súng, ta diệt được mười tên mà vẫn bảo toàn lực lượng. Sau trận ấy, tháng 5/1963 K’Oanh được kết nạp vào Đảng.
Nhấp ngụm trà sảng khoái, với nụ cười rất tươi, K’Oanh trần tình: Ngày ấy, mình được các anh cấp trên chỉ cho, bộ đội phải biết dựa vào dân, gắn bó máu thịt với dân. Ở đâu cũng phải ba cùng với dân. Tỉnh Lâm Đồng có 2 quận: Bảo Lộc và Di Linh, 23 xã và 88 ấp, cư dân ở vùng đất B’lao Bảo Lộc ban đầu chủ yếu là người dân tộc bản địa Mạ, Kơ Ho, trong đó người Mạ chiếm đa số. Địa vực của người Mạ từ xa xưa đã ở trong vùng Cát Tiên, Đạ Tẻh trở xuống phía Đồng Nai. Không có nơi nào mà mình không đặt chân đến. Và bài học đầu tiên với mình vẫn là với dân, bây giờ mình gọi là dân vận khéo đấy.
Từ năm 1967 đến khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, K’Oanh, khi thì công tác ở đại đội vận tải, đưa vũ khí từ Campuchia về; lúc lại chuyển đến 745 – đơn vị bảo vệ Ban khởi nghĩa của tỉnh. Năm 1969 được điều sang 740, bộ đội địa phương K1 đóng ở Tân Rai. Nhiệm vụ hoàn thành lại nhận nhiệm vụ mới ở 720 thuộc K4 đóng ở Đạm Ri…
Trong những năm 1974 - 1975, Tây Nguyên được xác định là vùng trọng điểm và Nam Tây Nguyên là hướng chiến lược quan trọng, Bộ Tư lệnh Miền đã giao nhiệm vụ cho Lâm Đồng và Sư đoàn 7 chuẩn bị tổ chức chiến trường, phát động quần chúng nổi dậy giải phóng thị xã B’Lao. Được sự chỉ đạo của Tỉnh uỷ và Tỉnh đội, các lực lượng của T29 cùng tham gia chuẩn bị chiến trường, dẫn các “mũi” của Sư đoàn 7 tấn công trên Quốc lộ 20 vào thị xã B’Lao và huy động lực lượng căn cứ tiếp quản vùng giải phóng.
15 năm chiến đấu liên tục, K’Oanh đã ba lần bị thương. Ông là thương binh 3/4. Nhưng bằng tình yêu những con suối, con sông, những ngọn thác đẹp mê hồn, những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn…K’Oanh vẫn không chịu rời chiến trường. Từng giờ từng phút cùng đồng đội ngày đêm bám rừng, bám thắt lưng địch mà đánh cho đến ngày thắng lợi cuối cùng.
K’Oanh nhớ như in giây phút lịch sử mùa xuân năm ấy. Ngày 27/3/1975, Quân giải phóng đánh chiếm chi khu Đạ Huoai, đánh đồn Mađagoui và sau đó tiến về Bảo Lộc. Ông cùng đơn vị dẫn đường cho xe tăng quân chủ lực kéo pháo lên núi Con Ó bắn phá sân bay B’Lao. Vào lúc 9 giờ 30, ngày 28/3/1975, các lực lượng của ta đã tiêu diệt và làm tan rã toàn bộ quân địch ở thị xã B’Lao. Cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay trước Toà hành chính Ngụy. Tiếp đó, là các tiểu khu và nhiều nơi khác trong thị xã B’Lao được hoàn toàn giải phóng.
Sau năm 1975, K’Oanh được Tỉnh đội điều về huyện Đạ Huoai, tham gia truy bắt Fulrô, và sau này là Đạ Tẻh với các trọng trách: Chính trị viên phó, rồi chính trị viên cơ quan quân sự Huyện.
Năm 1991, Ông được quân đội cho nghỉ chế độ. Gần 40 năm cống hiến cho cách mạng, khi về địa phương, ông vẫn tham gia công tác như: Phó chủ tịch UBND thị trấn Đạ Tẻh (1992 – 1997) Chủ tịch Hội CCB huyện Đạ Tẻh…Ở cương vị nào ông cũng phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. K’Oanh được Nhà nước và Đảng tặng thưởng: Huân chương kháng chiến hạng Nhất, Huân chương chiến công hạng Nhì, Huân chương Độc Lập hạng Ba và Huy hiệu 55 tuổi Đảng.
Nghĩ về người lính Cụ Hồ như K’Oanh, bất giác từ trong tâm thức tôi vọng lên giai điệu trầm hùng trong bài hát của Hoàng Vân:
“Người chiến sĩ ấy, ai đã gặp anh không thể nào quên,
Bao nhiều năm trường trên đường cách mạng
Anh vững đi đi mãi không ngừng
Như cánh chim trời không biết mỏi…”
Vâng, Ông như cánh chim trời không biết mỏi, cánh chim bay khắp đại ngàn cùng LLVT Lâm Đồng, góp phần làm nên Đại thắng mùa Xuân, đưa đất nước bước sang một kỷ nguyên mới: Kỷ nguyên công nghiệp hóa, hiện đại hóa làm cho Dân giàu, Nước mạnh, Dân chủ, Công bằng, Văn minh.
Thị trấn Đạ Tẻh, Lâm Đồng