(QK7 Online)- Cách đây 80 năm, vào ngày 31 tháng 3 năm 1940, Ủy ban Quốc phòng Liên Xô đã ký văn bản về việc đồng ý sản xuất hàng loạt xe tăng hạng trung T-34. Quyết định này có tầm quan trọng lớn đối với Liên Xô, vì sau đó không lâu, T-34 là vũ khí quan trọng góp phần vào chiến thắng của Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại.
Xe tăng T-34 là một trong những biểu tượng chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, đây là mẫu xe tăng thành công nhất trong Thế chiến 2 cả về tính năng kỹ chiến thuật và số lượng; nhân kỷ niệm 80 năm ngày Ủy ban Quốc phòng Liên Xô đã ký văn bản về việc đồng ý sản xuất hàng loạt xe tăng nổi tiếng này, Tạp chí Bình luận Quân sự của Nga đã có bài viết, giới thiệu những điều chưa biết về chiếc T-34 huyền thoại.
Xe tăng T-34 là một trong những biểu tượng chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, đây là mẫu xe tăng thành công nhất trong Thế chiến 2 cả về tính năng kỹ chiến thuật và số lượng; nhân kỷ niệm 80 năm ngày Ủy ban Quốc phòng Liên Xô đã ký văn bản về việc đồng ý sản xuất hàng loạt xe tăng nổi tiếng này, Tạp chí Bình luận Quân sự của Nga đã có bài viết, giới thiệu những điều chưa biết về chiếc T-34 huyền thoại.
T-34 được sản xuất trước chiến tranh tại nhà máy số 183. Từ trái sang phải: A-8 (BT-7M), A-20, T-34 với pháo L-11; T-34 với pháo F-34
Nhà thiết kế chính của T-34, một tài năng đoản mệnh
Nhà thiết kế chính của xe tăng T-34 là Mikhail Ilyich Koshkin đã thực sự cống hiến đời mình cho đứa con tinh thần của ông. Koshkin và các đồng sự của ông đã gửi 2 mẫu T-34 tham gia cuộc thi, để lựa chọn mẫu xe tăng mới cho Quân đội Liên Xô, do đích thân nhà lãnh đạo cao nhất của đất nước là Stalin trực tiếp xét duyệt.
Vào đêm 5/6/1939, hai mẫu T-34 chế thử, đã bắt đầu di chuyển từ Kharkov (một thành phố của Ukraine), đến thủ đô Moscow, vì lý do bí mật, những mẫu T-34 chế thử được ngụy trang thành máy kéo, nhưng không được đi trên các con đường quốc lộ, mà đi theo những đường tắt và chỉ đi vào ban đêm, với quãng đường lên tới 750 km.
Nhà thiết kế chính của xe tăng T-34 là Mikhail Ilyich Koshkin đã thực sự cống hiến đời mình cho đứa con tinh thần của ông. Koshkin và các đồng sự của ông đã gửi 2 mẫu T-34 tham gia cuộc thi, để lựa chọn mẫu xe tăng mới cho Quân đội Liên Xô, do đích thân nhà lãnh đạo cao nhất của đất nước là Stalin trực tiếp xét duyệt.
Vào đêm 5/6/1939, hai mẫu T-34 chế thử, đã bắt đầu di chuyển từ Kharkov (một thành phố của Ukraine), đến thủ đô Moscow, vì lý do bí mật, những mẫu T-34 chế thử được ngụy trang thành máy kéo, nhưng không được đi trên các con đường quốc lộ, mà đi theo những đường tắt và chỉ đi vào ban đêm, với quãng đường lên tới 750 km.
Mikhail Ilyich Koshkin, nhà thiết kế xe tăng tài ba nhưng đoản mệnh
Trên đường di chuyển, Koshkin bị cảm lạnh và làm suy yếu sức khỏe của ông; sau khi đến được Moscow cùng với hai mẫu T-34, ông bị viêm phổi. Các bác sĩ đã phải cắt bỏ một lá phổi của Koshkin và gửi ông đi an dưỡng tại một viện điều dưỡng gần Kharkov, đây cũng là nơi ông qua đời vào ngày 26/9/1940, Mikhail Koshkin lúc đó chỉ mới 41 tuổi.
Trong năm 1940, chỉ có 115 chiếc T-34 được sản xuất
Mặc dù đã nhận được quyết định sản xuất hàng loạt xe tăng T-34 vào ngày 31/3/1940, nhưng quá trình triển khai sản xuất xe tăng T-34 tại nhà máy số 183 ở Kharkov và tại nhà máy STZ ở Stalingrad ban đầu rất khó khăn, do chưa chuẩn hóa được quy trình sản xuất.
Trong tháng 6/1940, số lượng T-34 sản xuất chỉ được 4 chiếc; sang tháng 7/1940 chỉ được 1 chiếc; sang đến tháng 8/1940 là 2 chiếc; trong tháng 9, nhà máy số 183 đã sản xuất được 37 chiếc T-34. Tổng cộng trong toàn bộ năm 1940, có 115 chiếc T-34 được sản xuất. Một chiếc T-34 được sản xuất tại cơ sở STZ, nhưng Quân đội Liên Xô không chấp nhận chiếc xe tăng này.
Trong năm 1940, chỉ có 115 chiếc T-34 được sản xuất
Mặc dù đã nhận được quyết định sản xuất hàng loạt xe tăng T-34 vào ngày 31/3/1940, nhưng quá trình triển khai sản xuất xe tăng T-34 tại nhà máy số 183 ở Kharkov và tại nhà máy STZ ở Stalingrad ban đầu rất khó khăn, do chưa chuẩn hóa được quy trình sản xuất.
Trong tháng 6/1940, số lượng T-34 sản xuất chỉ được 4 chiếc; sang tháng 7/1940 chỉ được 1 chiếc; sang đến tháng 8/1940 là 2 chiếc; trong tháng 9, nhà máy số 183 đã sản xuất được 37 chiếc T-34. Tổng cộng trong toàn bộ năm 1940, có 115 chiếc T-34 được sản xuất. Một chiếc T-34 được sản xuất tại cơ sở STZ, nhưng Quân đội Liên Xô không chấp nhận chiếc xe tăng này.
Xe tăng thử nghiệm T-34 số 2, tại các cuộc thử nghiệm tại nhà máy khi đang vượt qua khu rừng
Thực tế trong suốt cả năm 1940, ngành công nghiệp Liên Xô chỉ mới làm quen với quy trình sản xuất loại xe tăng mới; vào thời điểm đó, T-34 thực sự phức tạp và công nghệ chế tạo có nhiều khác biệt; các ngành công nghiệp liên quan đang dần làm chủ việc sản xuất các bộ phận, xây dựng quy trình lắp ráp xe tăng T-34. Vào tháng 5 năm 1940, nhà máy Kharkov đã bàn giao tài liệu kỹ thuật chế tạo xe tăng T-34 cho nhà máy ở Stalingrad và đến cuối năm 1940, việc sản xuất loạt lớn T-34 mới được tiến hành cả ở hai cơ sở sản xuất.
Hai mẫu pháo khác nhau được lắp đặt trên xe tăng T-34
Theo thiết kế ban đầu, xe tăng T-34 được trang bị pháo 76,2 mm, mẫu pháo này vẫn là pháo chính cho đến đầu năm 1944, khi phiên bản nâng cấp của T-34 với tháp pháo sử dụng pháo cỡ nòng 85 mm thì phiên bản T-34 trang bị pháo 76,2 mm mới ngừng sản xuất.
Ngay cả pháo 76,2 lắp trên T-34 cũng khác nhau, đó là phiên bản đầu năm 1940 và 1941; mẫu pháo sản xuất năm 1940 là pháo L-11, pháo tăng này được phát triển dựa trên kinh nghiệm chiến đấu ở Tây Ban Nha, trên cơ sở pháo L-10, chiều dài nòng pháo dài bằng 30,5 cỡ nòng; nếu sử dụng đạn xuyên giáp BR-350A, bắn bằng pháo L-11 ở khoảng cách 100 mét, có thể xuyên thép tối đa là 66 mm.
Tổng cộng chỉ có 45 chiếc T-34 được lắp pháo L-11, chiếc cuối cùng được sản xuất vào tháng 3 năm 1941. Cùng lúc đó, vào tháng 3 tại Kharkov, họ bắt đầu trang bị cho T-34 mẫu pháo tăng F-34 mới; trong khi đó ở Stalingrad, những mẫu pháo F-34 được lắp ráp sau 1 tháng. Bên ngoài, pháo L-11 và F-34 khác nhau về chiều dài nòng pháo và bộ phận hãm lùi.
Hai mẫu pháo khác nhau được lắp đặt trên xe tăng T-34
Theo thiết kế ban đầu, xe tăng T-34 được trang bị pháo 76,2 mm, mẫu pháo này vẫn là pháo chính cho đến đầu năm 1944, khi phiên bản nâng cấp của T-34 với tháp pháo sử dụng pháo cỡ nòng 85 mm thì phiên bản T-34 trang bị pháo 76,2 mm mới ngừng sản xuất.
Ngay cả pháo 76,2 lắp trên T-34 cũng khác nhau, đó là phiên bản đầu năm 1940 và 1941; mẫu pháo sản xuất năm 1940 là pháo L-11, pháo tăng này được phát triển dựa trên kinh nghiệm chiến đấu ở Tây Ban Nha, trên cơ sở pháo L-10, chiều dài nòng pháo dài bằng 30,5 cỡ nòng; nếu sử dụng đạn xuyên giáp BR-350A, bắn bằng pháo L-11 ở khoảng cách 100 mét, có thể xuyên thép tối đa là 66 mm.
Tổng cộng chỉ có 45 chiếc T-34 được lắp pháo L-11, chiếc cuối cùng được sản xuất vào tháng 3 năm 1941. Cùng lúc đó, vào tháng 3 tại Kharkov, họ bắt đầu trang bị cho T-34 mẫu pháo tăng F-34 mới; trong khi đó ở Stalingrad, những mẫu pháo F-34 được lắp ráp sau 1 tháng. Bên ngoài, pháo L-11 và F-34 khác nhau về chiều dài nòng pháo và bộ phận hãm lùi.
Một trung đội xe tăng T-34 của Hồng quân Liên Xô đang cơ động đến vị trí chiến đấu trong Thế chiến 2
Pháo F-34 cũng có cỡ nòng 76,2 mm, với nòng dài bằng 41 cỡ nòng, có tính năng vượt trội hơn đáng kể so với pháo L-11. Đạn xuyên giáp tiêu chuẩn BR-350A của pháo F-34, có khả năng xuyên giáp từ 82-89 mm ở khoảng cách 100 mét, với góc chạm với giáp 90 độ. Một mẫu đạn xuyên giáp hoàn hảo hơn là BR-345P ở cùng khoảng cách, trong cùng điều kiện, có khả năng xuyên giáp lên tới 102 mm.
Xe tăng T-34 cũng có nhiều lỗi
Đừng cho rằng chiếc T-34 là hoàn hảo, T-34 cũng tồn tại nhiều lỗi, giống như bất kỳ thiết bị quân sự nào khác; những phản hồi của Quân đội Liên Xô về chiếc T-34 trong suốt năm 1940. Trong số các lỗi chính của T-34, đó chính là khả năng quan sát từ trong xe rất hạn chế; đây còn chưa tính đến việc trục trặc kỹ thuật, mà xe mới chế tạo bao giờ cũng gặp phải.
Cũng trong năm 1940, Quân đội Liên Xô đã tiến hành thử nghiệm xe tăng T-34 với 2 xe tăng hạng trung PzKpfw III (được Liên Xô mua của Đức), tại thao trường Kubinka. Những chuyên gia quân sự hàng đầu của Liên Xô kết luận, T-34 vượt trội so với đối thủ về bảo giáp bảo vệ và vũ khí cũng như một số tính năng khác.
Báo cáo cũng được ghi nhận rằng, xe tăng PzKpfw III vượt qua T-34 về độ mượt mà và là một chiếc xe tăng hoạt động ít ồn hơn. Ở tốc độ tối đa, có thể được nghe thấy tiếng động cơ xe tăng của Đức trong cự ly 200 mét; trong khi có thể nghe thấy tiếng T-34 trong phạm vị từ cách xa 450 mét.
Đánh giá chung, T-34 có nhiều ưu điểm hơn hơn PzKpfw III của Đức; đây cũng là cơ sở quan trọng để các nhà lãnh đạo Liên Xô quyết định trang bị loạt lớn xe tăng T-34 cho toàn bộ Quân đội Liên Xô.
Xe tăng T-34 cũng có nhiều lỗi
Đừng cho rằng chiếc T-34 là hoàn hảo, T-34 cũng tồn tại nhiều lỗi, giống như bất kỳ thiết bị quân sự nào khác; những phản hồi của Quân đội Liên Xô về chiếc T-34 trong suốt năm 1940. Trong số các lỗi chính của T-34, đó chính là khả năng quan sát từ trong xe rất hạn chế; đây còn chưa tính đến việc trục trặc kỹ thuật, mà xe mới chế tạo bao giờ cũng gặp phải.
Cũng trong năm 1940, Quân đội Liên Xô đã tiến hành thử nghiệm xe tăng T-34 với 2 xe tăng hạng trung PzKpfw III (được Liên Xô mua của Đức), tại thao trường Kubinka. Những chuyên gia quân sự hàng đầu của Liên Xô kết luận, T-34 vượt trội so với đối thủ về bảo giáp bảo vệ và vũ khí cũng như một số tính năng khác.
Báo cáo cũng được ghi nhận rằng, xe tăng PzKpfw III vượt qua T-34 về độ mượt mà và là một chiếc xe tăng hoạt động ít ồn hơn. Ở tốc độ tối đa, có thể được nghe thấy tiếng động cơ xe tăng của Đức trong cự ly 200 mét; trong khi có thể nghe thấy tiếng T-34 trong phạm vị từ cách xa 450 mét.
Đánh giá chung, T-34 có nhiều ưu điểm hơn hơn PzKpfw III của Đức; đây cũng là cơ sở quan trọng để các nhà lãnh đạo Liên Xô quyết định trang bị loạt lớn xe tăng T-34 cho toàn bộ Quân đội Liên Xô.
Phiên bản chống tăng T-34-57
Vào mùa xuân năm 1940, Hồng quân đã đặt ra yêu cầu về việc tăng hiệu quả chống tăng của xe tăng T-34 và KV-1; cùng năm, pháo chống tăng 57 mm ZIS-2 rất có uy lực, đã được chính thức biên chế trong Hồng quân; phiên bản pháo sử dụng cho xe tăng được đặt tên là ZIS-4.
Việc sản xuất T-34 với mẫu pháo này đã được lên kế hoạch bắt đầu vào mùa hè năm 1941, nhưng không hiểu vì lý do, đã không thể triển khai sản xuất hàng loạt.
Vào mùa xuân năm 1940, Hồng quân đã đặt ra yêu cầu về việc tăng hiệu quả chống tăng của xe tăng T-34 và KV-1; cùng năm, pháo chống tăng 57 mm ZIS-2 rất có uy lực, đã được chính thức biên chế trong Hồng quân; phiên bản pháo sử dụng cho xe tăng được đặt tên là ZIS-4.
Việc sản xuất T-34 với mẫu pháo này đã được lên kế hoạch bắt đầu vào mùa hè năm 1941, nhưng không hiểu vì lý do, đã không thể triển khai sản xuất hàng loạt.
Xe tăng T-34 với pháo chống tăng 57 mm
Kết quả là vào tháng 9 năm 1941, Nhà máy Kharkov số 183 chỉ sản xuất 10 chiếc T-34 được trang bị pháo ZIS-4 57 mm. Tổng cộng, trong những năm chiến tranh, Liên Xô đã chế tạo 14 chiếc T-34 được trang bị pháo 57 mm. 10 xe tăng được sản xuất vào tháng 9 năm 1941 đã được chuyển đến lữ đoàn xe tăng 21.
Pháo nòng dài 57 mm, là vũ khí chống tăng rất hiệu quả; năm 1941, loại đạn chống tăng của pháo 57 mm có khả năng xuyên giáp lên tới 82 mm ở trong cự ly bắn là; và lên tới 98 mm mục tiêu gần. Tuy nhiên, trong điều kiện thời chiến, không thể chế tạo với số lượng lớn, vì những thay đổi về tháp pháo đối với một xe tăng là khá phức tạp, khó có thể nhanh chóng thực hiện.
Thiết kế T-34 ảnh hưởng đến việc chế tạo xe tăng của Đức như thế nào?
Xe tăng T-34 thực sự ảnh hưởng đến việc chế tạo xe tăng của Đức, khi chứng kiến sức mạnh của động cơ diesel V-2 của T-34, người Đức muốn tạo ra một phiên bản tương tự của riêng họ, nhưng họ không thể nhanh chóng chuyển đổi việc sử dụng động cơ xăng sang sử dụng động cơ diesel vì quá tốn kém.
Trên thực tế, T-34 có ảnh hưởng lớn nhất đối với các thiết kế của Đức chính là về hình dáng của xe và tháp pháo; ngoài ra, học hỏi từ các nhà thiết kế Liên Xô, các nhà thiết kế Đức đã chuyển sang chế tạo ra những chiếc xe tăng có trọng lượng 30 tấn (và thậm chí là nặng hơn); và người Đức hoàn toàn không chế tạo một bản sao nào của T-34.
Tuy nhiên, những ảnh hưởng của T-34 với các xe tăng Đức là đáng kể, ví dụ, các nhà thiết kế của công ty Krupp với các thiết kế sau này sử dụng các tấm giáp nghiêng và tấm giáp uốn cong. Ngoài ra, những chiếc T-34 đầu tiên có tác động đáng kể đến việc thiết kế tháp pháo của xe tăng Đức.
Cho đến khi kết thúc Thế chiến II, các nhà thiết kế Đức đã tạo ra một số lượng lớn tháp pháo dựa trên các thiết kế xe tăng hạng trung của Liên Xô, cho các phương tiện quân sự thuộc nhiều loại khác nhau: từ xe tăng hạng nhẹ VK 16.02 đến chiếc siêu tăng Tiger-II nặng nhất trên thế giới.
T-34, loại xe tăng được sản xuất nhiều nhất trong lịch sử
Từ năm 1940 đến năm 1950, ngành công nghiệp quốc phòng của Liên Xô đã sản xuất được 61 nghìn chiếc T-34 với các phiên bản. Với việc sản xuất được cấp phép ở Tiệp Khắc và Ba Lan trong những năm 1950, đã tăng số lượng T-34 lên tới 65,9 nghìn chiếc; đây là một kỷ lục thế giới tuyệt đối. Chưa bao giờ trên thế giới có một loại xe tăng được chế tạo với số lượng lớn như vậy. Tại Liên Xô, việc sản xuất mẫu T-34-85 chỉ ngừng, sau khi bắt đầu sản xuất hàng loạt xe tăng T-54.
Pháo nòng dài 57 mm, là vũ khí chống tăng rất hiệu quả; năm 1941, loại đạn chống tăng của pháo 57 mm có khả năng xuyên giáp lên tới 82 mm ở trong cự ly bắn là; và lên tới 98 mm mục tiêu gần. Tuy nhiên, trong điều kiện thời chiến, không thể chế tạo với số lượng lớn, vì những thay đổi về tháp pháo đối với một xe tăng là khá phức tạp, khó có thể nhanh chóng thực hiện.
Thiết kế T-34 ảnh hưởng đến việc chế tạo xe tăng của Đức như thế nào?
Xe tăng T-34 thực sự ảnh hưởng đến việc chế tạo xe tăng của Đức, khi chứng kiến sức mạnh của động cơ diesel V-2 của T-34, người Đức muốn tạo ra một phiên bản tương tự của riêng họ, nhưng họ không thể nhanh chóng chuyển đổi việc sử dụng động cơ xăng sang sử dụng động cơ diesel vì quá tốn kém.
Trên thực tế, T-34 có ảnh hưởng lớn nhất đối với các thiết kế của Đức chính là về hình dáng của xe và tháp pháo; ngoài ra, học hỏi từ các nhà thiết kế Liên Xô, các nhà thiết kế Đức đã chuyển sang chế tạo ra những chiếc xe tăng có trọng lượng 30 tấn (và thậm chí là nặng hơn); và người Đức hoàn toàn không chế tạo một bản sao nào của T-34.
Tuy nhiên, những ảnh hưởng của T-34 với các xe tăng Đức là đáng kể, ví dụ, các nhà thiết kế của công ty Krupp với các thiết kế sau này sử dụng các tấm giáp nghiêng và tấm giáp uốn cong. Ngoài ra, những chiếc T-34 đầu tiên có tác động đáng kể đến việc thiết kế tháp pháo của xe tăng Đức.
Cho đến khi kết thúc Thế chiến II, các nhà thiết kế Đức đã tạo ra một số lượng lớn tháp pháo dựa trên các thiết kế xe tăng hạng trung của Liên Xô, cho các phương tiện quân sự thuộc nhiều loại khác nhau: từ xe tăng hạng nhẹ VK 16.02 đến chiếc siêu tăng Tiger-II nặng nhất trên thế giới.
T-34, loại xe tăng được sản xuất nhiều nhất trong lịch sử
Từ năm 1940 đến năm 1950, ngành công nghiệp quốc phòng của Liên Xô đã sản xuất được 61 nghìn chiếc T-34 với các phiên bản. Với việc sản xuất được cấp phép ở Tiệp Khắc và Ba Lan trong những năm 1950, đã tăng số lượng T-34 lên tới 65,9 nghìn chiếc; đây là một kỷ lục thế giới tuyệt đối. Chưa bao giờ trên thế giới có một loại xe tăng được chế tạo với số lượng lớn như vậy. Tại Liên Xô, việc sản xuất mẫu T-34-85 chỉ ngừng, sau khi bắt đầu sản xuất hàng loạt xe tăng T-54.
Sản xuất hàng loạt xe tăng T-34 tại nhà máy ở Nizhny Tagil
Trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, việc sản xuất xe tăng T-34 không ngừng tăng, cùng với đó, tỷ lệ xe tăng hạng trung trong biên chế Quân đội Liên Xô cũng được tăng lên; nếu năm 1941 chỉ có 1.886 xe tăng T-34 được sản xuất, chiếm 40% tổng số xe tăng của Liên Xô, thì đến năm 1943, đã sản xuất tổng cộng 15.696 chiếc T-34, chiếm 79% tổng số sản xuất xe tăng ở Liên Xô; năm 1944, tỷ lệ này đã tăng lên 86%.
Đồng thời, chiếc xe tăng T-34 cuối cùng sử dụng pháo F-34 76 mm được ngành công nghiệp Liên Xô đưa vào sử dụng tháng 9 năm 1944. Song song với điều này, vào tháng 1 năm 1944, những chiếc T-34 trang bị pháo 85 mm sản xuất đầu tiên đã được lắp ráp tại nhà máy số 112 ở Gorky.
Đồng thời, chiếc xe tăng T-34 cuối cùng sử dụng pháo F-34 76 mm được ngành công nghiệp Liên Xô đưa vào sử dụng tháng 9 năm 1944. Song song với điều này, vào tháng 1 năm 1944, những chiếc T-34 trang bị pháo 85 mm sản xuất đầu tiên đã được lắp ráp tại nhà máy số 112 ở Gorky.
Trịnh Ngọc Tiến
(Trường Đại học Chính trị)
(Trường Đại học Chính trị)
DỰ BÁO THỜI TIẾT
