Ngày 21/3/1958, trước yêu cầu nhiệm vụ, để quản lý không phận và bảo đảm cho các lực lượng phòng không trên miền Bắc đánh máy bay địch, Bộ Quốc phòng đã ra Quyết định số 47 thành lập hai trung đoàn cần vụ đối không 260 và 290 - đây là hai Trung đoàn ra-đa đầu tiên của QĐND Việt Nam.

Cán bộ, chiến sĩ Đại đội ra-đa 45 tham gia Chiến dịch Phòng không bảo vệ Thủ đô Hà Nội, tháng 12/1972. (ảnh tư liệu)
 

Đúng 0 giờ ngày 1/3/1959, 6 trạm ra-đa được lệnh đồng loạt mở máy. Chỉ sau hai ngày phát sóng, ngày 3/3/1959, Bộ đội ra-đa đã phát hiện chính xác và thông báo kịp thời chiếc máy bay biệt kích C-47 của không quân địch từ biên giới Việt - Lào xâm phạm bầu trời phía Tây tỉnh Thanh Hóa. Máy bay C-47 lập tức bị hỏa lực của ta bắn rơi. Toán biệt kích từ chiếc C-47 nhảy dù xuống bị lực lượng vũ trang tỉnh Ninh Bình bắt sống. Đây là chiến công đầu có ý nghĩa vô cùng quan trọng, khẳng định khả năng tác chiến và sự phát triển của Bộ đội Ra-đa. Lần đầu tiên trong lịch sử của dân tộc, bầu trời Tổ quốc Việt Nam được quản lý bằng sóng điện từ. Từ đó, ngày 1/3/1959 được lấy làm Ngày truyền thống của Bộ đội Ra-đa Việt Nam.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, mặc dù mới thành lập, trang thiết bị còn thiếu, kinh nghiệm tổ chức chỉ huy hạn chế, song với tinh thần “Phát hiện địch từ xa, nhanh, đúng, đủ, chính xác, kịp thời”, “lên cao, vươn xa cánh sóng” và phương châm “tiến sâu, ở lâu, trụ vững”, Bộ đội Ra-đa đã chủ động, sáng tạo, “vạch nhiễu tìm thù”, phát hiện địch kịp thời, chính xác từ xa, bảo đảm cho lực lượng phòng không - không quân (PK-KQ) và phòng không nhân dân bắn rơi hàng nghìn máy bay các loại của đế quốc Mỹ, tiêu diệt và bắt sống nhiều giặc lái. Đặc biệt, trong chiến dịch phòng không 12 ngày đêm tháng 12/1972, với tinh thần “vạch nhiễu tìm thù”, Bộ đội Ra-đa đã chủ động phát hiện B-52 từ xa, xác định chính xác, bám sát liên tục, thông báo kịp thời, bảo đảm cho Tổ quốc không bị bất ngờ trước chiến dịch tập kích đường không chiến lược chủ yếu bằng máy bay B-52 của đế quốc Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng và một số tỉnh trên miền Bắc. Ghi nhận thành tích của Bộ đội Ra-đa, Đảng, Nhà nước ta đã phong tặng Binh chủng Ra-đa cùng nhiều đơn vị, cá nhân thuộc binh chủng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân và nhiều phần thưởng cao quý khác.
 

Bộ đội Ra-đa bảo quản khí tài trang bị. (ảnh: Quỳnh Vân)

Ngày nay, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vị trí, vai trò của lực lượng ra-đa ngày càng đóng vai trò hết sức quan trọng, do đó, Bộ đội Ra-đa  phải thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, phát hiện và thông báo kịp thời, đầy đủ, chính xác tình báo ra-đa cho các lực lượng có liên quan, không để Tổ quốc bị bất ngờ, lỡ thời cơ trong mọi tình huống. Để thực hiện tốt điều đó, các đơn vị ra-đa phải được xây dựng vững mạnh về mọi mặt, trong đó, tập trung vào một số nội dung chủ yếu sau:

Trước hết, tiếp tục quán triệt sâu sắc đường lối, quan điểm của Đảng về quân sự, quốc phòng, tình hình nhiệm vụ quân đội; đối tượng, đối tác; tập trung xây dựng Bộ đội ra-đa có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân; có ý chí, quyết tâm chiến đấu cao. Đây chính là xây dựng nhân tố con người, xây dựng người quân nhân cách mạng có lập trường, tư tưởng kiên định, vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Theo đó, cấp ủy đảng, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp cần tập trung làm tốt công tác giáo dục chính trị, tăng cường giáo dục Chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính trị, quân sự của Đảng; quan tâm, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, chính sách đặc thù cho cán bộ, chiến sĩ, nhất là lực lượng đang trực tiếp làm nhiệm vụ SSCĐ và chiến đấu, nhằm xây dựng ý chí quyết tâm và tinh thần cảnh giác cách mạng cho bộ đội; chuẩn bị cho cán bộ, chiến sĩ tâm thế vững vàng, phát huy tốt bài học kinh nghiệm trong chiến đấu, phát huy hiệu quả vũ khí, trang bị hiện có, nhằm vượt qua khó khăn, gian khổ, tích cực lao động sản xuất, cần kiệm xây dựng đơn vị. Đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân dân, đoàn kết quốc tế tốt, chủ động hiệp đồng, lập công tập thể; thực sự là “tai, mắt của Tổ quốc” quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền vùng trời, vùng biển, đảo của Tổ quốc.
 

Trung đoàn ra-đa 292, Sư đoàn 377 (Quân chủng PK-KQ) huấn luyện SSCĐ. (ảnh: Hoàng Anh)

Thứ hai là tiếp tục chủ động đẩy mạnh công tác huấn luyện, thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 765 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện; phấn đấu tạo sự đột phá trong huấn luyện, đào tạo, nâng cao trình độ và khả năng SSCĐ; coi trọng huấn luyện cơ bản, đồng bộ, chuyên sâu, sát thực tế chiến đấu, phù hợp cách đánh của Bộ đội PK-KQ. Tập trung huấn luyện thao tác cơ bản, nâng cao trình độ thực hành của từng cá nhân, huấn luyện hiệp đồng kíp chiến đấu…; khai thác có hiệu quả các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật mới; tích cực nghiên cứu khoa học quân sự, biên soạn giáo trình huấn luyện sát với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Ba là, xây dựng trường ra-đa theo hướng tập trung, thống nhất trên phạm vi toàn quốc, trên cơ sở nắm vững nguyên tắc “bí mật, vững chắc, liên hoàn và có chiều sâu”. Các cơ quan, đơn vị tiếp tục nghiên cứu, đề xuất bố trí thế trận, sắp xếp lực lượng hợp lý; hoàn chỉnh trường ra-đa bảo đảm độ khép kín, bao trùm toàn bộ lãnh thổ quốc gia và vùng trời trách nhiệm; vừa bảo đảm quản lý tốt vùng trời, vừa có khả năng phát hiện, thông báo, báo động từ xa, nhất là trên hướng biển, đảo; đồng thời khai thác mọi khả năng của các lực lượng trinh sát trên không; phát huy có hiệu quả các loại vũ khí trang bị kỹ thuật hiện có, tạo thành mạng lưới cảnh giới nhiều tầng, nhiều lớp và quản lý vùng trời thống nhất.

Bốn là, tập trung nâng cao vai trò của các tổ chức trong lãnh đạo, chỉ huy, quản lý bộ đội, bảo đảm tinh, gọn, thống nhất, đủ sức lãnh đạo, chỉ đạo, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và vai trò tiền phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ. Bảo đảm tốt đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội; tích cực đẩy mạnh tăng gia, chăn nuôi, duy trì tốt công tác hậu cần tại chỗ; thực hiện nghiêm quy chế dân chủ ở cơ sở và tăng cường đoàn kết quân dân...

Để Bộ đội Ra-đa thực sự xứng đáng là “Mắt thần của Tổ quốc”, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ và các cơ quan, đơn vị tập trung nâng cao vai trò của các tổ chức trong lãnh đạo, chỉ huy, quản lý bộ đội; nghiên cứu quy hoạch, tổ chức, bố trí lực lượng bảo đảm tinh, gọn, thống nhất từ trên xuống dưới, xây dựng lực lượng ra-đa vững mạnh toàn diện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Trung tướng Lê Huy Vịnh,
Ủy viên Trung ương Đảng,
Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân
Nguồn: mod.gov.vn