Hơn 20 năm tồn tại (1953-1973), hệ thống Nhà tù Phú Quốc được coi là “địa ngục trần gian”. Nơi đây, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược đã giam cầm, đày ải hàng chục ngàn chiến sĩ yêu nước kiên trung của ta. Với những đòn tra tấn dã man, bọn xâm lược đã giết hại hơn 4.000 người con ưu tú của dân tộc.
Nhà tù Phú Quốc có tất cả 12 khu được đánh số từ 1 đến 12, do 3 tiểu đoàn quân cảnh (7, 8, 12) canh giữ; riêng khu 13, 14 được xây dựng thêm vào cuối năm 1972. Mỗi khu trại giam có thể chứa khoảng 3.000 tù nhân; được chia làm nhiều phân khu. Mỗi phân khu chứa 950 tù binh; riêng phân khu B2 dành để giam giữ các sĩ quan. Bao quanh mỗi khu nhà lao là trùng trùng hàng rào kẽm gai 10 - 15 lớp ken cứng, với hệ thống điện chiếu sáng dày đặc. Bên cạnh bộ máy cai ngục, lúc cao điểm nhất có tới bốn tiểu đoàn lính gác trang bị đầy đủ vũ khí và phương tiện cơ động, canh giữ, tuần tiễu ngày đêm. Ngoài biển thường xuyên có một hải đoàn hải quân tuần tiễu vòng ngoài…
“Địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống yêu nước
Di tích lịch sử Nhà tù Phú Quốc được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt, theo Quyết định số 2408/QĐ-TTg, ngày 31/12/2014 của Thủ tướng Chính phủ. Ngày nay, đây là “địa chỉ đỏ” để giáo dục về lòng yêu nước và tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất của ông cha, cho thế hệ trẻ thêm trân trọng, tự hào về truyền thống cách mạng của dân tộc.
Những ngày tháng 9 lịch sử này, rất đông người từ nhiều nơi trong cả nước về thăm Nhà tù Phú Quốc với tâm trạng đầy xúc động. Đại úy Lê Thị Thu, ở Bà Rịa - Vũng Tàu là học viên Lớp tập huấn nghiệp vụ báo chí toàn quân phía Nam năm 2022 do Báo Quân đội Nhân dân tổ chức đang thực hành tác nghiệp tại đây cho biết: Lần đầu đến thăm và quan sát hiện vật trưng bày tại nhà tù, tôi vô cùng xúc động, căm phẫn trước tội ác của kẻ thù xâm lược. Mong thế hệ hôm nay và mai sau luôn trân trọng gìn giữ những giá trị của hòa bình độc lập, biết ơn công lao to lớn, máu xương của các thế hệ ông cha đã đổ xuống vì độc lập tự do của Tổ quốc.
Trong dòng người đến thăm, chị Nguyễn Thị Miền cho biết, bố chị cũng hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ chưa tìm được mộ phần. Nhân chuyến đi này, kết hợp tìm xem có manh mối nào để tìm phần mộ của bố chị. Đến đây, chị vô cùng căm phẫn tội ác của kẻ thù, mong rằng con cháu biết ơn máu xương của các thế hệ ông cha đã đổ, trân trọng những giá trị của hòa bình độc lập.
Hiện nay mỗi năm Di tích quốc gia đặc biệt này đón hàng chục ngàn lượt khách trong và ngoài nước về thăm. Đây là nơi để thế hệ trẻ hôm nay hiểu thêm về một thời đấu tranh khốc liệt của Nhân dân ta, là bằng chứng xác thực ghi dấu tội ác dã man của quân xâm lược, đồng thời nói lên tinh thần đấu tranh bất khuất, kiên cường của các chiến sĩ cách mạng. Qua đó giáo dục truyền thống dân tộc “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” cho thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.