...Hà Nội, tết Ất Mùi năm ấy - 1979 thật đáng nhớ, lần đầu và cũng là lần duy nhất được vui đón tết ở thủ đô, mọi thứ với tôi đều lạ lẫm. 

Trong sáu anh em học viên người miền Nam, duy nhất tôi không có gia đình, bà con thân thích ở miền Bắc; năm bạn còn lại đều về quê ngoại ở các tỉnh lân cận đón tết cùng gia đình, dù mấy bạn tha thiết mời tôi cùng họ về nhà bà con của họ đón tết, nhưng tôi không thể làm khó cho bạn mình. Lãnh đạo Trạm 66, ở đường Phan Đình Phùng - Nhà khách quân đội, dành cho tôi một phòng ở và một suất tết hạng... trung táo, cấp một số vé vào các rạp chiếu phim, rạp xiếc, các khu vui chơi giải trí ở nội thành, nếu buồn tôi có thể đến đó mà không mất tiền vào cổng. Nhưng, làm sao chỉ một mình lại có thể đến những nơi ấy. Đêm cuối năm, gió và lạnh, cái lạnh mà người ta gọi là buốt, đúng là buốt thật, bởi nó cuộn từ trong ra ngoài, từ ngoài vào trong như cắt da cắt thịt. Người thủ đô hình như đêm ba mươi họ không ở trong nhà như trong Nam; ngoài đường, từng tốp các bạn trẻ nắm tay nhau vui đùa thỏa thích; những người già và trẻ nhỏ, có lẽ trong một gia đình, cũng từng nhóm, từng nhóm nói cười thật vui vẻ. Một mình, trong không gian ấy, tôi cảm thấy thật cô đơn, lặng lẽ bước như kẻ lang thang không nhà quanh Quảng trường Ba Đình, bất chợt có tiếng con gái gọi đúng tên mình. 

Trắng đêm giao thừa chúng tôi dắt nhau đi bộ gần như khắp phố thủ đô, vui thật là vui, và với tôi mọi điều trước mắt đều “bí ẩn”, nào là các tụ điểm ca nhạc trên đường phố, pháo hoa ở bờ hồ Hoàn Kiếm lúc giao thừa, nhất là chuyện hái lá, bẻ cành mà người thủ đô gọi là hái lộc đầu năm; phố đông đúc là thế, nhưng nhiều nhà mặt đường không có người cửa vẫn mở. Cửa hàng mậu dịch quốc doanh lớn nhất nhì Hà Nội phía cửa Nam đã cận giao thừa mà vẫn đông khách... Tuyết và Tịnh trở thành hướng dẫn viên rất nhiệt tình, giúp tôi hiểu nhiều về tết ở miền Bắc, ở thủ đô... Tịnh đưa tôi về nhà chú thím ruột của cô ấy, tôi nhớ hình như ở khu tập thể Ban Thống Nhất Trung ương cũ, phía sau Bảo tàng Hồ Chí Minh hiện nay. Sau vài lời giới thiệu tôi với chú thím của bạn ấy, Tịnh và thím vội đi làm bữa điểm tâm đầu năm mới, chú thì hỏi tôi rất nhiều chuyện về Bình Định, Quảng Ngãi (hồi đó là tỉnh chung: Nghĩa Bình), về Tây Nguyên, Gia Lai-Kon Tum... Khi còn học ở Hội An (Quảng Nam-sau 30/4/1975), những ngày nghỉ, tôi hay theo các bạn về Quảng Ngãi chơi, nên cũng biết ít nhiều một số địa danh vùng quê và sản vật của xứ này, chú của Tịnh rất vui, giúp tôi nhanh chóng hòa đồng với không khí gia đình trong ngày đầu năm. Chú của Tịnh quê ở thị xã Quảng Ngãi, thím thì dĩ nhiên quê Hà Nội rồi, sau ngày thống nhất đất nước ông cũng đã có ý định xin cấp trên về quê làm việc, nhưng có điều các em còn dở dang chuyện học hành nên lần lữa chưa về luôn, mà chỉ vài lần về phép với thời gian hạn chế, chưa thỏa nỗi nhớ quê sau mấy mươi năm xa cách. 

Dương Thị Đức Tịnh hồi đó đang học năm thứ hai Trường Máy tính điện tử, Thanh Trì, Hà Nội. Ba má Tịnh sau ngày giải phóng trở về Nam công tác, Tịnh bảo ba của cô ấy làm việc ở Lâm Đồng, tôi cũng không hỏi thêm ông ấy cụ thể là ở cơ quan, đơn vị nào. Còn Tịnh ở lại Hà Nội cùng chú thím tiếp tục con đường đèn sách. Chúng tôi quen nhau trong một lần dã ngoại ở hồ Đại Lải-núi Thằn Lằn (Xuân Hòa, Vĩnh Phúc), nghe thấy chúng tôi nói tiếng miền Nam, Tịnh, Tuyết và các bạn lớp của Tịnh chủ động làm quen và từ ấy trở thành bạn thân. Có lẽ người ta nói con “F1” thì vừa xinh vừa thông minh là chính xác, Tịnh là cô gái có cả hai điều đó! Lần đầu “ăn tết” ở thủ đô, hai thứ mà tôi thích nhất là đào và quất. Đưa tôi đến nhà bạn chúc tết, nhà nào cũng có hai loại hoa và quả này chưng trong nhà; có một lần ở nhà một bạn thân của Tịnh, thấy tôi có vẻ thích những quả quất như treo từng chùm trĩu cành, vàng óng nơi phòng khách, Tịnh len lén khi chủ nhà sơ ý, vặt lấy hai quả nhét vào túi áo của tôi, ngượng lắm, nhưng sự đã rồi, chỉ biết nhìn em với hàm ý biết ơn. Tịnh rất vui khi làm được việc gì ấy cho tôi. Có lẽ, em nghĩ tôi xa nhà, xa quê, lại không người bà con thân thích, một mình nơi xứ lạ trong những ngày Tết cổ truyền sẽ buồn biết mấy, nên tìm mọi chuyện có thể làm cho tôi vui chăng? Rồi tôi cũng phải chia tay Tịnh và Tuyết trong vui buồn lẫn lộn...

Hết mấy ngày nghỉ tết ở thủ đô, trở lại trường, Đại úy - Phân đội trưởng Nguyễn Văn Tập cho gọi sáu anh em học viên là người miền Nam chúng tôi lên Ban giám hiệu nhà trường gặp mặt đầu năm. Cho dù cái thời bao cấp trăm bề thiếu thốn nhưng trước tết chúng tôi cũng đã được ưu tiên đúng mức về vật chất trong khả năng có thể của nhà trường. Đã thế sau tết còn tổ chức gặp mặt thăm hỏi, động viên. Tình đồng đội, tình người của cái thời khó khổ, gọi là bao cấp ấy, bây giờ kể lại không ít người trong cuộc tiếc nuối, bảo rằng... bao giờ cho tới ngày xưa. 

Cuối năm Ất Mùi-1979 ấy, tôi ra trường về Gia Lai-Kon Tum công tác, anh Tập cũng mấy lần viết thư thăm hỏi, kể chuyện nhà, chuyện trường, anh Tập vốn là Bộ đội Cụ Hồ, từng chiến đấu ở nhiều chiến trường miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nên anh rất muốn thông qua chúng tôi “thăm lại chiến trường xưa”. Riêng Tịnh cũng năm ấy bước vào năm thứ ba đại học, thỉnh thoảng chúng tôi có liên lạc qua thư, hỏi thăm nhau về sức khỏe, động viên chuyện công tác, học hành của mỗi người... Rồi chúng tôi bặt tin nhau, đến tết năm nay - 2022 này, cũng đã hơn bốn mươi năm rồi còn gì. Hy vọng ở phương trời nào đó, hoặc biết đâu đấy, sau khi học xong Tịnh về công tác cùng ba ở xứ sở ngàn hoa, và Tuyết nữa tình cờ đọc được bài báo này...

ĐOÀN MINH PHỤNG