Vị tướng nơi tuyến lửa “Trường Sơn”

Ký ức chiến tranh, cuộc sống thời bình

(QK7 Online) - Thiếu tướng Phan Khắc Hy sinh năm 1927, tại Quảng Bình, trong suốt cuộc đời binh nghiệp của mình ông từng tham gia rất nhiều binh chủng như: bộ binh, không quân, hậu cần… Nhưng khi về làm Phó Tư lệnh Bộ Tư lệnh Trường Sơn là những năm tháng đáng nhớ nhất của cuộc đời binh nghiệp. Ông đã trực tiếp chỉ huy tuyến chi viện chiến lược của ta trên đường Trường Sơn và cũng trải qua nhiều khó khăn vất vả để tuyến đường hoạt động thông suốt. Phóng viên Báo Quân khu 7 có buổi trò chuyện cùng Thiếu tướng Phan Khắc Hy nhân kỷ niệm 59 năm Ngày mở đường Trường Sơn (19/5/1959 – 19/5/2018)

Phóng viên: Thưa Thiếu tướng, ông bắt đầu gắn bó với đường Trường Sơn từ khi nào?
Thiếu tướng Phan Khắc Hy: Tháng 5 năm 1971, tôi từ Quân chủng Phòng không Không quân được điều về Đoàn 559 với trọng trách là Phó Tư lệnh Đoàn 559. Thực ra mà nói, đây chính là giai đoạn cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước nhưng yêu cầu chi viện cho chiến trường là rất lớn nên Quân ủy Trung ương tăng cường lực lượng cho chi viện chiến lược và quan trọng nhất chính là là tăng cường cán bộ cho Đoàn 559.
Cùng với sự tăng cường cán bộ, các đơn vị binh chủng cũng được tăng cường thêm với 4 Sư đoàn Công binh, 2 Sư đoàn Vận tải, 1 Sư đoàn bộ binh, 4 Trung đoàn đường ống, 1 Trung đoàn Thông tin... tạo thành lực lượng dự bị chiến lược của Bộ, đồng thời địa bàn hoạt động của Đoàn 559 trở thành địa bàn chiến lược Đông Dương, tạo điều kiện cho các đơn vị chủ lực phát triển tiến công.

Phóng viên: Đường Trường Sơn khi ấy có vị trí chiến lược như thế nào trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước?
Thiếu tướng Phan Khắc Hy: Đế quốc Mỹ nhận thấy đường Trường Sơn là tuyến vận tải chiến lược của ta, là mạch máu nối liền miền Bắc với miền Nam, ngăn chặn cắt đứt được con đường đó sẽ cắt đứt sự chi viện của miền Bắc đối với miền Nam.
Do vị trí chiến lược, nên Mỹ tăng cường lực lượng, vũ khí trang thiết bị hiện đại đánh ngăn chặn tuyến đường chi viện Trường Sơn. Mỹ đã sử dụng chiến tranh điện tử nhằm phát hiện các hoạt động của ta trên tuyến đường và đưa không quân đến đánh phá; Dùng chiến tranh khí tượng gây mưa làm đường lầy lội xe không di chuyển được; Dùng chiến tranh hóa học phát quang các khu rừng. Cùng với đó là nhiều loại bom, mìn được Mỹ sử dụng để đánh phá, ngăn chặn tuyến đường chi viện từ miền Bắc vào chiến trường miền Nam. Trận chiến trên tuyến đường chi viện rất khốc liệt. Chính vì vậy mà Đường Trường sơn còn được những người lính trong cuộc chiến gọi là “Tuyến lửa”.

Thiếu tướng Phan Khắc Hy người đi bên trái đón Quốc trưởng Campuchia Sihanuc và Bà hoàng Monic thăm Bộ Tư lệnh Trường Sơn ngày 5/4/1973

Phóng viên: Trên tuyến đường có rất nhiều khó khăn, gian khổ. Vậy điều khó khăn nào mà ông đã từng trải qua?
Thiếu tướng Phan Khắc Hy: Năm 1971 – 1972, khi tôi làm chỉ huy tuyến Tây Trường Sơn cũng là giai đoạn khó khăn nhất của bộ đội Trường Sơn, bởi lúc này Mỹ đưa máy bay AC130 (cải tiến từ máy bay C130) vào bắn phá ta. Đây là loại máy bay vận tải cải tiến thành máy bay chiến đấu, trên đó có cài hệ thống tự động phát hiện mục tiêu bằng khuyếch đại ánh sáng mờ vào ban đêm và bằng tia hồng ngoại. Khi xe nổ máy có tia hồng ngoại thì ngay lập tức bị phát hiện và bị xạ kích tự động, trúng ngay đầu xe. Ở những khu vực trọng điểm, máy bay AC130 của địch liên tục lượn vòng ở độ cao trên 3.000 m. Trong khi đó súng cao xạ của ta chỉ bắn được ở độ cao tối đa 3.000 m, không có cách gì để đối phó được. Do đó, trong giai đoạn đầu xe ta bị tổn thất rất nặng.
Cái khó ló cái khôn, đi ban đêm thì bị AC130 đánh, vậy thì ta chuyển sang đi ban ngày AC130 coi như mù vì chúng chủ yếu phát hiện mục tiêu vào ban đêm. Sau khi thống nhất phương án, chúng tôi lại phải suy nghĩ để làm sao đi ban ngày mà không bị phát hiện bời vì tuyến đường có những chỗ khỏng trống lớn không có tán cây che phủ nên địch sẽ phát hiện hoạt động của ta.
Họp bàn nhiều lần, chúng tôi nảy ra cách cho bộ đội ta làm giàn cây ngụy trang che mắt địch ở những khoảng trống. Như vậy là hình thành một con đường kín dưới tán rừng gần 1.000 km chạy dọc từ Bắc vào Nam và toàn bộ xe chuyển sang chạy vào ban ngày. Từ khi chuyển sang chạy ngày, sức chi viện của ta cho chiến trường cũng tăng lên. Nếu lúc trước một đêm chạy tối đa chỉ 130 km nhưng khi chạy ngày thì một ngày có thể chạy đến 400 km. Đây là thắng lợi lớn của ta trong nhiệm vụ chi viện cho chiến trường miền Nam.

Thiếu tướng Phan Khắc Hy với những bức ảnh kỷ niệm một thời Trường Sơn

Phóng viên: Tuyến đường đã trở thành huyền thoại. Vậy huyền thoại ấy đã khắc họa tinh thần ý chí chiến đấu của Bộ đội Trường Sơn như thế nào?
Thiếu tướng Phan Khắc Hy: Cuộc đời binh nghiệp của tôi được đi khắp các binh chủng và điều gắn bó nhất với đời tôi đó là từ khi về thực hiện nhiệm vụ tại Đoàn 559. Gắn bó với con đường, chứng kiến nhiều chiến thắng vinh quang, nhưng cũng có lúc phải đau buồn chia tay vĩnh viễn đồng đội. Tuy nhiên, cuộc chiến nào cũng vậy, có mất mát hy sinh, có cống hiến, có ý chí, có hoãi bão, có ước mơ, có lý tưởng thì sẽ chiến thắng. Với những chiến công to lớn ấy đường Trường Sơn đã trở thành huyền thoại. Một huyền thoại hơn cả những huyền thoại về sức chịu đựng và tinh thần ý chí bất khuất, chiến đấu kiên cường của những người ngày đêm bám trụ bảo vệ con đường làm nên một huyền thoại “Bộ đội Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh. Các nhà báo phương Tây đã bình luận trên báo sau khi ta giải phóng miền Nam rằng: đường Trường Sơn như là một “Trận đồ bát quái xuyên rừng rậm”. Tôi thì lại nghĩ rằng: đó chính là nghệ thuật quân sự Việt Nam.