Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Trần Hồng Minh, thừa ủy quyền của Thủ tướng, cho biết mục tiêu của dự án là nhằm xây dựng tuyến đường sắt mới hiện đại, đồng bộ đáp ứng nhu cầu vận tải nội địa, liên vận quốc tế giữa Việt Nam và Trung Quốc; tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững trên hành lang Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Tuyến đường sắt cũng đảm bảo kết nối hiệu quả với mạng lưới đường sắt trong nước và quốc tế, đồng thời phục vụ mục tiêu quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu.
Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Trần Hồng Minh. Ảnh: Quốc hội
Về phạm vi đầu tư, điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện, đi qua địa phận 09 tỉnh, thành phố; chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km và 03 tuyến nhánh khoảng 27,9 km.
Về quy mô đầu tư, xây dựng mới tuyến đường sắt điện khí hóa khổ 1.435 mm, vận chuyển chung hành khách và hàng hóa; tuyến chính đoạn từ ga Lào Cai Mới đến ga Nam Hải Phòng tốc độ thiết kế 160 km/h, đoạn qua khu vực đầu mối Hà Nội tốc độ thiết kế 120 km/h, các đoạn nối, tuyến nhánh tốc độ thiết kế 80 km/h. Giải phóng mặt bằng đoạn tuyến chính theo quy mô đường đôi, phân kỳ đầu tư trước mắt theo quy mô đường đơn.
Dự án sử dụng công nghệ đoàn tàu động lực tập trung cho tàu khách và tàu hàng; hệ thống thông tin, tín hiệu tương đương với hệ thống đang sử dụng tại một số tuyến đường sắt vận chuyển chung hành khách và hàng hóa trong khu vực.
Theo Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, sơ bộ tổng nhu cầu sử dụng đất khoảng 2.632 ha, số dân tái định cư khoảng 19.136 người. Đề xuất hình thức đầu tư dự án là đầu tư công. Sơ bộ tổng mức đầu tư là khoảng 203.231 tỷ đồng (khoảng 8,369 tỷ USD).
Cần làm rõ quy hoạch và công nghệ
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, dự án đáp ứng tiêu chí dự án quan trọng quốc gia trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư. Hồ sơ Dự án đáp ứng yêu cầu của Luật Đầu tư công.
Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế nghị làm rõ hơn sự phù hợp của dự án với Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và việc phân bổ, khoanh vùng đất đai cho dự án tại các quy hoạch tỉnh của địa phương có dự án đi qua.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: Quốc hội
Về phạm vi, quy mô đầu tư, tiêu chuẩn kỹ thuật, tốc độ thiết kế, Ủy ban Kinh tế cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ. Có ý kiến đề nghị làm rõ hơn việc chuyển giao công nghệ, vận hành, khai thác dự án sau khi hoàn thành để tránh việc phụ thuộc công nghệ và việc xây dựng Dự án đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng, quốc phòng, an ninh.
Ủy ban Kinh tế nhận định, hướng tuyến của dự án cơ bản đi dọc theo tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai và Hà Nội - Hải Phòng. Điều này nhằm giảm thiểu diện tích đất thu hồi, hạn chế bồi thường, hỗ trợ tái định cư và tránh tình trạng đất xen kẹp giữa đường sắt và đường cao tốc.
Ủy ban đề nghị trong bước nghiên cứu khả thi, Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan rà soát kỹ lưỡng, lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu. Mục tiêu là đảm bảo kết nối hiệu quả với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và hệ thống giao thông khác, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực của việc thu hồi đất đối với doanh nghiệp và người dân.
Về phương án đầu tư, Chính phủ đề xuất phân kỳ đầu tư Dự án theo quy mô đường đơn và thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy mô quy hoạch đường đôi và sẽ đầu tư hoàn thiện trong giai đoạn sau. Ủy ban Kinh tế cho rằng, trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, nhu cầu vận tải của tuyến này còn chưa cao và hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đã có tuyến đường bộ cao tốc và đường sắt hiện hữu (khổ 1.000 mm) cùng khai thác thì việc đề xuất đầu tư phân kỳ Dự án là phù hợp và việc đầu tư hoàn thiện sẽ được nghiên cứu khi có nhu cầu.
Về hệ thống ga và trạm tác nghiệp kỹ thuật, một số ý kiến cho rằng theo Luật Đường sắt, ga đường sắt là nơi phục vụ dừng, tránh, vượt tàu, đón trả khách, xếp dỡ hàng hóa, thực hiện tác nghiệp kỹ thuật và cung cấp các dịch vụ khác. Do đó, cần làm rõ sự khác biệt giữa khái niệm "ga" và "trạm tác nghiệp kỹ thuật" cũng như nguyên tắc bố trí các trạm tác nghiệp này.
Một số ý kiến cũng đề nghị nghiên cứu, rà soát và mở rộng quy mô một số ga quan trọng như ga Lào Cai, ga Bảo Thắng, đồng thời bố trí ga Yên Viên phù hợp với quy hoạch địa phương nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Về phương án đầu tư, Chính phủ đề xuất phân kỳ đầu tư dự án theo quy mô đường đơn, trong khi công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện theo quy hoạch đường đôi, đảm bảo khả năng mở rộng trong giai đoạn sau.
Ủy ban Kinh tế đánh giá, trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế, nhu cầu vận tải của tuyến chưa cao và hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đã có tuyến cao tốc cùng với đường sắt hiện hữu (khổ 1.000 mm), thì việc phân kỳ đầu tư là hợp lý. Phương án hoàn thiện tuyến đường sắt sẽ được nghiên cứu triển khai khi nhu cầu thực tế tăng cao.
Diệu Trang