Hướng tới bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV, cùng điểm lại những ngày hội non sông, những dấu mốc khởi đầu cho mỗi khóa của Quốc hội Việt Nam.
1. Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội của nước Việt Nam
Ngày 06/01/1946, đó là ngày đặc biệt, diễn ra sau hơn 80 năm trời dưới ách cai trị của thực dân, phong kiến, và sau hơn 4 tháng đất nước được Độc lập kể từ sau Cách mạng Tháng Tám, nhân dân ta trong niềm phấn khởi về sự độc lập tự do của đất nước, mặc dù cuộc kháng chiến bảo vệ độc lập của nhân dân Nam Bộ đang diễn ra quyết liệt, vẫn không cản được ý chí, nguyện vọng làm chủ của nhân dân. Hơn 90% tổng số cử tri đã nô nức tham gia bỏ phiếu. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên không phân biệt nam nữ, được hưởng quyền bầu cử và ứng cử.
Cử tri Hà Nội bỏ phiếu bầu đại biểu Quốc hội khoá I, ngày 06/01/1946
Nguồn: Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Khối tài liệu Văn phòng Quốc hội,
SLT 20-7
Nhân dân cả nước đã bầu 333 đại biểu vào Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đồng thời, để tỏ rõ sự đoàn kết, nhất trí của Chính phủ, Quốc hội Việt Nam, tại phiên họp đầu tiên của Quốc hội khóa I, đã tán thành đề nghị của Chính phủ truy nhận 70 đại biểu của Việt Nam Quốc dân Đảng và của Việt Nam Cách mạng Đồng minh Hội là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa I. Ngày 02/3/1946, kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa I được khai mạc. Quốc hội khóa I là Quốc hội dài nhất kéo dài 14 năm với 12 kỳ họp đã quyết định những vấn đề quan trọng của công cuộc kháng chiến, kiến quốc. “Tổng tuyển cử thắng lợi là cuộc động viên chính trị rộng lớn, sâu sắc, biểu dương sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, quyết tâm bảo vệ và xây dựng chế độ mới, chế độ Dân chủ Cộng hòa. Nó đẩy lùi mọi âm mưu đen tối của các thế lực phản động định tiêu diệt cách mạng Việt Nam và tạo cơ sở pháp lý cho đấu tranh chính trị, ngoại giao của Chính phủ ta. Lần đầu tiên trong lịch sử, nước ta có một Quốc hội dân chủ, tiến bộ.”
2. Bầu cử trong giai đoạn đấu tranh vì hòa bình, thống nhất nước nhà 1960-1976
Kể từ ngày bầu cử Quốc hội đầu tiên, sau hơn 14 năm, trong điều kiện miền Bắc được hòa bình, tiến lên xây dựng Chủ nghĩa xã hội, thực hiện nhiệm vụ là hậu phương của cuộc kháng chiến miền Nam và sau một thời gian dài kiên trì đấu tranh đòi thực hiện hiệp thương tổ chức tổng tuyển cử tự do trong cả nước, thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ, trước việc Chính quyền miền Nam từ chối mọi đề nghị của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa về hiệp thương tổng tuyển cử, ở miền Bắc, cuộc bầu cử Quốc hội khóa II, III, IV, V đã diễn ra khắp các tỉnh, thành.
Ngày 08/5/1960 đã diễn ra cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa II. “Khắp miền Bắc, bình quân hơn 97% cử tri đã tham gia bỏ phiếu.” Đồng thời, với tinh thần “Nước Việt Nam là một, Dân tộc Việt Nam là một”, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiêu biểu tính chất thống nhất của cả nước ta và tiêu biểu ý chí đấu tranh thống nhất của nhân dân ta từ Bắc chí Nam, Quốc hội đã ban hành nghị quyết kéo dài nhiệm kỳ của đại biểu miền Nam trong Quốc hội.
“Cuộc bầu cử Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội ở tất cả các địa phương đã được tiến hành hoàn toàn đúng theo những quy định của luật lệ bầu cử. Các cơ quan nhà nước đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tất cả mọi người công dân đều có thể sử dụng đầy đủ quyền bầu cử và ứng cử. Tuyệt đại đa số những người từ 18 tuổi trở lên đã được ghi vào danh sách cử tri. Những người làm công tác bầu cử đều có ý thức dân chủ, có tinh thần trách nhiệm và nghiêm chỉnh chấp hành luật lệ bầu cử. Việc tuyên truyền vận động bầu cử được tiến hành hoàn toàn tự do, dân chủ, đúng pháp luật.
Cuộc bầu cử đã được toàn thể nhân dân nhiệt liệt tham gia. Tuyệt đại đa số cử tro đã đi bỏ phiếu. Cuộc bầu cử đã diễn ra trong trật tự hoàn toàn do nhân dân tự giác, tự tổ chức lấy.
Ở tất cả các đơn vị bầu cử, số phiếu bầu đã quá nửa số cử tri ghi trong danh sách, số đại biểu trúng cử đã đủ số quy định cho đơn vị, không có đơn vị nào phải bầu lại hoặc bầu thêm”. Cuộc bầu cử đã bầu được 362 đại biểu.
Cuộc tổng tuyển cử Quốc hội khoá II là một thắng lợi rất to lớn của nhân dân ta trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất nước nhà.
4 năm sau đó, ngày 26/4/1964, cuộc bầu cử Quốc hội khóa III được tiến hành trên toàn miền Bắc. Hơn 8,58 triệu cử ở miền Bắc đã đi bỏ phiếu. “Cuộc bầu cử đã diễn ra như một ngày hội lớn!. Từ thành thị đến thôn quê, tất cả các địa điểm bầu cử đều có treo cờ hoa, có nơi có đội âm nhạc giúp vui; có nơi có tổ chức múa sư tử để đẩy mạnh việc tuyên truyền cổ động. Nhân dân nô nức đi bỏ phiếu với niềm vui sướng và ý thức sâu sắc là đi làm nhiệm vụ của người công dân”.
Cuộc bầu cử đã bầu được 366 đại biểu. Cũng như Quốc hội khóa II, đại biểu miền Nam tiếp tục được Quốc hội quyết định kéo dài nhiệm kỳ. Kết quả của cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa III tiếp tục thể hiện rõ sự ý chí và nguyện vọng của nhân dân ta mong muốn về một nước Việt Nam thống nhất đồng thời còn là sự thể hiện niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Bầu cử Quốc hội khóa IV, ngày 11/4/1971. Thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên không phân biệt dân tộc, nam nữ, thành phần xã hội, tôn giáo, tín ngưỡng thuộc 80 đơn vị bầu cử trên khắp miền Bắc đã đi bỏ phiếu bầu những đại diện xứng đáng vào Quốc hội khóa IV.
“Ngày bầu cử đã trở thành ngày hội lớn của toàn dân và toàn quân. Nhiều nơi bỏ phiếu được trang trí đẹp đẽ. Nhiều địa phương dựng cổng chào, treo cờ, kết hoa, hoặc tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể dục, thể thao, gây không khí tưng bừng, nhộn nhịp. Tranh cổ động, biểu ngữ, khẩu hiệu được treo dán ở các xóm, làng, đường phố, trên trận địa pháo cao xạ và ngay trên xe chở hàng ra tiền tuyến. Cử tri nô nức đi bỏ phiếu từ sáng sớm để bảo đảm không ảnh hưởng đến sản xuất, để thuận tiện cho chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu. Nhiều cụ già trên 100 tuổi đã nhờ con cháu dắt đến phòng bỏ phiếu đúng giờ khai mạc. Nhiều cử tri ở vùng cao phải đi nửa ngày đường mới đến nơi đặt hòm phiếu, nhưng 6 giờ sáng đã có mặt để sẵn sàng làm tròn nhiệm vụ công dân của mình…”
Số người đi bầu đạt 98,88% trên tổng số cử tri. 420 đại biểu đã trúng cử đại biểu Quốc hội khóa IV.
Kết quả cuộc cuộc bầu cử Quốc hội khóa IV có ý nghĩa quan trọng, tiếp tục khẳng định về sự trưởng thành, lớn mạnh của Quốc hội Việt Nam, tiếp tục cổ vũ, động viên tinh thần quân dân hai miền Nam – Bắc thực hiện thắng lợi các mục tiêu đề ra.
Giữa lúc cuộc kháng chiến ở miền Nam đang giành những thắng lợi vang dội, là nguồn cổ vũ lớn với quân dân cả nước, ngày 06/4/1975, cuộc Bầu cử Quốc hội khóa V đã diễn ra sôi nổi, 98,26% cử tri miền Bắc đã nô nức đi bầu cử đại biểu Quốc hội khóa V. Cử tri đã bầu 424 đại biểu trong tổng số 527 người được ra giới thiệu ứng cử.
“Kết quả tốt đẹp của cuộc bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa V, một lần nữa, chứng minh hùng hồn sự nhất trí cao về chính trị và tinh thần của xã hội nước ta; nói lên lòng tin tưởng tuyệt đối của nhân dân ta đối với sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Lao động Việt Nam và sự tín nhiệm hoàn toàn của nhân dân ta đối với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam”.
Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa V được triệu tập ngày 03/6/1975 cũng là lúc cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 vừa kết thúc toàn thắng, non sông thu về một mối, đất nước được hoàn toàn độc lập, bước vào thời kỳ mới, xây dựng đất nước thống nhất, hòa bình, độc lập, cả nước tiến lên xây dựng Chủ nghĩa Xã hội. Quốc hội khóa V cũng là khóa Quốc hội ngắn nhất, từ tháng 4/1975 đến tháng 4/1976 và chỉ có hai kỳ họp.
3. Bầu cử Quốc hội trong giai đoạn thống nhất, xây dựng và đổi mới đất nước 1976-1992
Sau thắng lợi hoàn toàn của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cách mạng Việt Nam chuyển sang một giai đoạn mới – giai đoạn đất nước độc lập, thống nhất, thực hiện công cuộc xây dựng, đổi mới đất nước. Nhận thức sâu sắc nhiệm vụ chính trị của cách mạng trong giai đoạn mới, ngay từ cuối năm 1975, Đảng và Nhà nước đã khẩn trương thực hiện những hoạt động cần thiết để hoàn thành việc thống nhất nước nhà về mặt Nhà nước. Cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội chung của cả nước có ý nghĩa quan trọng trong sự phát triển của Quốc hội nói riêng và sự phát triển của đất nước nói chung.
Ngày 25/4/1976, cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội chung – Quốc hội khóa VI được tổ chức trên phạm vi toàn quốc, thực sự là ngày hội lớn của nhân dân cả nước. Khắp nơi, nhân dân đều vui mừng, phấn khởi, tích cực tham gia Tổng tuyển cử. Ngoài việc nô nức kéo nhau đi bỏ phiếu, nhân dân còn có nhiều hình thức phong phú làm cho ngày hội thống nhất non sông thật vui vẻ, tưng bừng. “Trên 23 triệu cử tri, với tư thế của người làm chủ tập thể, người chiến thắng, những con em của dân tộc Việt Nam anh hùng, đã nô nức đi làm nghĩa vụ công dân của mình, cử những đại biểu xứng đáng vào cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.”
Tỷ lệ cử tri đi bầu rất cao. Tỷ lệ chung trong cả nước là 98,77%. Kết quả, cả nước đã bầu đủ 492 đại biểu. Không có đơn vị bầu cử hoặc khu vực bầu cử nào phải bầu lại hoặc bầu thêm.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp bỏ phiếu bầu đại biểu Quốc hội tại khu vực bỏ phiếu số 53, khu vực bầu cử 1, Hà Nội.
Thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử năm 1976 có ý nghĩa quan trọng làm nức lòng nhân dân cả nước và có tiếng vang lớn trên thế giới, là sự kiện đánh dấu một bước ngoặt trong quá trình mở rộng và củng cố chính quyền nhà nước, đánh dấu bước thắng lợi quyết định của nhân dân ta trên con đường thống nhất nước nhà về mặt Nhà nước, khẳng định ý chí sắt đá của toàn dân ta quyết tâm khắc phục khó khăn, xây dựng thành công một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất và chủ nghĩa xã hội.
Quốc hội khóa VI đã hoàn thành nhiệm vụ của mình. Ngày 26/4/1981, cuộc bầu cử Quốc hội khóa VII được tổ chức với tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu đạt 97,96% và đã bầu được 496 người trúng cử đại biểu Quốc hội khóa VII. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn về kinh tế và đời sống, thắng lợi cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa VII đã khẳng định đồng bào và chiến sĩ cả nước đã thực hiện quyền làm chủ tập thể, sáng suốt lựa chọn được những đại biểu xứng đáng bầu vào cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân.
Bầu cử Quốc hội khóa VIII diễn ra vào ngày 19/4/1987, với 98,75% cử tri đi bỏ phiếu bầu được 496 người trúng cử đại biểu Quốc hội khóa VIII. Quốc hội khóa VIII được bầu ra và hoạt động khi đất nước bước vào thực hiện công cuộc đổi mới, Quốc hội đã tỏ rõ vai trò của mình trong sự nghiệp xây dựng và đổi mới đất nước, ban hành Hiến pháp năm 1992.
3. Bầu cử Quốc hội trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế (từ 1992-nay)
Từ năm 1992 đến nay đã diễn ra 5 kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội, đó là các khóa IX, X, XI, XII, XIII và XIV. Các cuộc bầu cử diễn ra giữa lúc công cuộc đổi mới đất nước đang được thực hiện và đạt được những kết quả quan trọng. Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa trên nhiều phương diện, cả đối nội và đối ngoại. Việc tăng cường vai trò làm chủ của nhân dân và vai trò của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất được đặt ra hơn bao giờ hết. Cuộc bầu cử đại biểu quốc hội các khóa luôn là ngày hội của toàn dân, là sự phản ánh về ý chí, nguyện vọng của nhân dân về sự đoàn kết, thống nhất, phát triển.
Cuộc bầu cử Quốc hội khóa IX đã diễn ra ngày 19/7/1992 bầu được 395 đại biểu với 99,12% cử tri đi bỏ phiếu. Cuộc Bầu cử Quốc hội khóa X, ngày 20/7/1997 bầu được 450 đại biểu với 99,59% cử tri đi bỏ phiếu. Bầu cử Quốc hội khóa XI, ngày 19/5/2002, bầu được 498 đại biểu với 99,73% cử tri đi bỏ phiếu. Cuộc Bầu cử Quốc hội khóa XII, ngày 20/5/2007 bầu được 493 đại biểu với 99,64% cử tri đi bỏ phiếu. Bầu cử Quốc hội khóa XIII, ngày 22/5/2011. Đây là lần đầu tiên, người dân đi bầu đồng thời các cơ quan dân cử ở 4 cấp, gồm: đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp; cấp huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh và cấp xã, phường, thị trấn trong cùng một ngày. Tỷ lệ cử tri bỏ phiếu đạt 99,51%, 500 đại biểu Quốc hội trúng cử. Ngày 22/5/2016, Bầu cử Quốc hội khóa XIV đã diễn ra với 99,35% cử tri đi bỏ phiếu, bầu 496 đại biểu.
Thực vậy, kết quả của các cuộc bầu cử là sự phản ánh từng chặng đường của sự phát triển của Quốc hội Việt Nam, thể hiện về nền dân chủ, về nhà nước của dân, do dân và vì dân. Thắng lợi của mỗi kỳ bầu cử luôn là sự thể hiện niềm tin của nhân dân đối với Đảng và con đường cách mạng của dân tộc.
Kỳ bầu cử Quốc hội khóa XV diễn ra khi đất nước đạt được thành tựu to lớn của cuộc đổi mới, trước tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, sẽ là cuộc bầu cử quan trọng, đánh dấu bước phát triển tiếp theo trong quá trình phát triển của Quốc hội Việt Nam, về nền dân chủ, và về xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nước ta.