Xuất phát từ vị trí, tầm quan trọng của công tác giáo dục quốc phòng và an ninh trong tình hình mới và thực tiễn đặt ra, ngày 21/7/1997, Đại học Quốc gia TPHCM (ĐHQG-HCM) ban hành Quyết định số 225 thành lập Trung tâm Giáo dục quốc phòng trên cơ sở hợp nhất các khoa, bộ môn quân sự của 9 trường đại học thành viên. Trung tâm đi vào hoạt động với cơ sở vật chất tiếp nhận từ Trường Dạy nghề số 5, thuộc Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM tại phường Linh Trung, quận Thủ Đức với diện tích 7,2 hec-ta, nay là một phần của Trường Đại học Công nghệ thông tin, ĐHQG-HCM.
Những ngày đầu mới thành lập, dù gặp nhiều khó khăn do cơ sở vật chất cũ, đội ngũ cán bộ, giảng viên thiếu..., song Trung tâm đã phấn đấu vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lý, giảng dạy môn học GDQP-AN cho sinh viên với quy mô 15.000 sinh viên/năm. Uy tín của Trung tâm ngày càng vang xa, không những đảm nhiệm giảng dạy cho các đơn vị thuộc ĐHQG-HCM, mà nhiều trường đại học, cao đẳng trên địa bàn và các địa phương khác cũng tin tưởng, phối hợp đào tạo cho sinh viên.
Giai đoạn 2000-2010, Trung tâm tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên, công nhân viên chức để mở rộng quy mô giảng dạy đáp ứng nhu cầu đào tạo khoảng 25.000 sinh viên. Với những biện pháp đồng bộ, hiệu quả, công tác quản lý, rèn luyện và giảng dạy có nhiều chuyển biến rõ nét, tạo được sự tin yêu của sinh viên, sự tin cậy của các cấp lãnh đạo và đơn vị liên kết đào tạo.
Từ năm 2010 đến 2020, Trung tâm bước vào giai đoạn phát triển và xây dựng thương hiệu với sự đột phá về cơ sở vật chất, số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giảng dạy và quy mô đào tạo sinh viên. Điểm nhấn trong giai đoạn này là đầu năm 2010, dự án xây dựng Trung tâm giai đoạn 1 tại Khu quy hoạch ĐHQG-HCM, phường Đông Hòa, thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương được khánh thành, đồng thời Trung tâm đẩy nhanh tiến độ dự án đầu tư giai đoạn mở rộng; tích cực huy động các nguồn lực đảm bảo cơ sở vật chất cho công tác giáo dục và đào tạo tạo với qui mô 35.000 sinh viên/năm.
Từ năm 2020, ĐHQG-HCM phê duyệt Chiến lược phát triển Trung tâm giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030. Là một đơn vị trực thuộc nằm trong hệ thống ĐHQG-HCM, một trong ba trụ cột của TPHCM trong đề án phát triển Khu đô thị sáng tạo tương tác cao phía Đông, mở ra cho Trung tâm cơ hội tiếp cận nền giáo dục tiên tiến, là điều kiện quan trọng cho chủ trương tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin, đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng đào tạo.
Trước điều kiện thuận lợi và yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ GDQP-AN trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Trung tâm xác định nỗ lực phấn đấu thực hiện Tầm nhìn “Là trung tâm dẫn đầu trong hệ thống các trung tâm GDQP-AN cả nước”; Sứ mạng “Giáo dục cho sinh viên về kiến thức quốc phòng và an ninh để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống dựng nước và giữ nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, nâng cao ý thức, trách nhiệm, tự giác thực hiện nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Tiên phong đổi mới nâng cao chất lượng GDQP-AN”; Mục tiêu “Đáp ứng toàn diện yêu cầu GDQP-AN cho 45.000 sinh viên/năm. Nâng cao vị thế và khẳng định hình ảnh của Trung tâm”; Giá trị cốt lõi “Đoàn kết - Trách nhiệm - Chất lượng - Tiên phong”.
Sinh viên duyệt đội tại lễ bế giảng, hoàn thành khóa học giáo dục quốc phòng và an ninh tại Trung tâm.
Xác định nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên là yếu tố quyết định chất lượng giảng dạy môn học GDQP-AN, Trung tâm chủ động tham mưu Ban Giám đốc ĐHQG-HCM xây dựng, hoàn thiện cơ cấu tổ chức, đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên; đề xuất với Cục Chính trị Quân khu 7 điều động sĩ quan biệt phái có đủ tiêu chuẩn, năng lực, phẩm chất, có hướng phát triển ổn định; đồng thời đẩy mạnh lộ trình tạo nguồn giảng viên cơ hữu. Đội ngũ cán bộ, giảng viên thường xuyên được đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và được đãi ngộ phù hợp để yên tâm, gắn bó với công việc. Lực lượng giảng viên của Trung tâm hiện có 55 đồng chí (43 sĩ quan biệt phái và 12 giảng viên cơ hữu). Trình độ học vấn đều đại học và trên đại học, trong đó có 1 tiến sĩ, 13 thạc sĩ và 3 đồng chí đang học thạc sĩ; có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn tốt, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ. Trung tâm đã xây dựng và triển khai “Đề án vị trí việc làm” để rà soát, đánh giá tình hình sử dụng, sắp xếp nhân sự, trên cơ sở đó xây dựng bộ máy tinh gọn đáp ứng hiệu yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Song song đó, Trung tâm thực hiện nghiêm quy trình thẩm định công nhận giảng viên GDQP-AN, đảm bảo giảng viên mới phải có thời gian tích lũy kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn, bảo vệ thành công trước Hội đồng cấp Trung tâm mới được công nhận đạt chuẩn.
Trung tâm đột phá vào khâu đổi mới phương pháp dạy - học theo hướng tiếp cận năng lực và tư duy sáng tạo. Với phương châm “lấy người học làm trung tâm”, kết hợp giữa phương pháp thuyết trình - diễn giải với phương pháp hỏi - đáp - trao đổi, thảo luận, nhằm phát huy tốt nhất tính năng động của người học, giúp sinh viên nắm chắc nội dung cốt lõi, làm cơ sở để vận dụng sáng tạo vào điều kiện thực tiễn. 100% bài giảng lý thuyết được biên soạn bằng giáo án điện tử. Đối với các nội dung quân sự, Trung tâm phát huy lợi thế về thao trường, bãi tập, tăng cường huấn luyện thực hành kết hợp với truyền thụ kinh nghiệm chiến đấu, cách xử lý tình huống để vận dụng vào thực tế. Cùng với nội dung học tập chính thức, Trung tâm đẩy mạnh hoạt động ngoại khóa để xây dựng tinh thần đoàn kết, rèn luyện kỹ năng sống tập thể và nâng cao chất lượng môn học. Trung tâm hiện đang xây dựng chuẩn đầu ra cho môn học, theo hướng chú trọng các nội dung cơ bản, giảm lý thuyết, tăng cường rèn luyện và ý thức kỷ luật của sinh viên. Chuyển hình thức thi tự luận sang thi trắc nghiệm, giúp sinh viên học kiến thức rộng hơn, không phải học thuộc lòng và học tủ.
Sinh viên huấn luyện chiến thuật.
25 năm nhìn lại, từ khi thành lập đến nay, Trung tâm không ngừng phát triển cả về quy mô và chất lượng giáo dục, quản lý. Trong 25 năm qua, đã có hơn 900.000 lượt sinh viên được tham gia học tập môn Giáo dục quốc phòng và an ninh tại Trung tâm. Kết quả đó đã đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh Nhân dân trên địa bàn chiến lược của cả nước. Có được những thành quả đó, đã thấm biết bao công sức, mồ hôi; sự năng động, nghĩa tình thủy chung; sự tiếp nối của các thế hệ và sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, hỗ trợ giúp đỡ của các cơ quan, đơn vị để Trung tâm có được vị thế như ngày hôm nay.
Giám đốc Trung tâm GDQP-AN, Đại học Quốc gia TPHCM