Như những chiến binh thực thụ
Hơn nửa thế kỷ trôi qua, Trung tướng Nguyễn Văn Thái, nguyên Phó Chính ủy Sư đoàn 7 - đơn vị được giao chốt chặn đường 13 - Tàu Ô-Xóm Ruộng (Tân Khai, Hớn Quản, Bình Phước) mùa hè 1972 và giải phóng Xuân Lộc trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975 vẫn nhớ như in gương mặt các phóng viên Báo Quân giải phóng và Điện ảnh Quân giải phóng tăng cường cho đơn vị. Đó là các phóng viên: Mai Bá Thiện, Trần Phấn Chấn, Phạm Ngọc Thành, Ngô Đăng Rêu, Lê Quang Mưu, Đỗ Kết, Nguyễn Ngọc Lưu, Đình Thịnh, Nguyễn Đức Toàn, Vũ Ngọc Xiêm, Duy Khải, Tô Tấn, Đỗ Tất Thắng, Phùng Bất Diệt, Phan Thanh Dũng, Minh Quang... Họ như một chiến sĩ thực thụ - Tướng Thái tâm sự: Cũng trang bị vũ khí như lính chiến, bám trụ trận địa và khi có địch cùng chiến đấu. Đáng nhớ nhất là phóng viên ảnh Đỗ Kết. Để có ảnh đẹp, mang tính thời sự, Đỗ Kết bám trụ cùng anh em nơi tiền tiêu mấy ngày liền. Khi địch phản kích, nhà báo cũng nổ súng, ném lựu đạn. Còn phóng viên Vũ Ngọc Xiêm, Đỗ Tất Thắng... bám sát đội hình hành quân chiến đấu của Sư đoàn, kịp thời viết bài, phát trên chương trình phát thanh Quân đội Nhân dân và Quân giải phóng miền Nam...
Ngày 12-3-1975, Vũ Ngọc Xiêm được cử đi công tác trong thành phần của Bộ chỉ huy tiền phương B2, chuẩn bị cho chiến dịch mở màn tấn công Sài Gòn – Gia Định. Tại Mặt trận tiền phương, Đại tá Hồ Văn Sanh (Phó Chủ nhiệm Cục Chính trị Miền) cử Vũ Ngọc Xiêm đến công tác tại Sư đoàn 9, Quân đoàn 4. Bản tính của nhà báo Vũ Xiêm là thích đi sát các đơn vị ở tuyến trước, nên khi đến Sư đoàn 9, Vũ Xiêm đến một đơn vị pháo cao xạ. cách Sư đoàn bộ khoảng 10 km. Nhưng không may đơn vị pháo cao xạ bị lộ, địch cho máy bay và pháo bắn liên hồi, định hủy diệt đơn vị pháo cao xạ này. Một quả pháo của địch bắn trúng ngay khẩu pháo của Đại úy Trần Văn Giúp, Chính trị viên Tiểu đoàn. Đồng chí Giúp bị một mảnh pháo phạt ngang vào bụng, ruột lòi ra, lúc đó Vũ Ngọc Xiêm đứng ở gần, nhanh tay chụp một chiếc chén sành úp vào bụng đồng chí Giúp, cứ như vậy Vũ Ngọc Xiêm chạy theo chiếc cáng đưa đồng chí Giúp đến trạm phẫu thật tiền phương. Sau đó, Vũ Ngọc Xiêm đi theo một đơn vị Trinh sát của Sư đoàn 9, mà không biết rằng Đại tá Hồ Văn Sanh cứ nghĩ Xiêm đã hy sinh, nên báo về Cục Chính trị Miền là đồng chí Vũ Ngọc Xiêm đã hy sinh. Sau thời gian công tác ở mặt trận trở về, lại một sự kiện nữa hiện lên trước mắt Xiêm, đó là bàn thờ có dòng chữ “Vô cùng thương tiếc nhà báo Vũ Ngọc Xiêm”..
Nối tiếp thế hệ đàn anh, khi cuộc chiến tranh biên giới Tây Nam và cuộc chiến giúp bạn ở Campuchia xảy ra, một thế hệ phóng viên chiến trường nữa xuất hiện. Đó là Vũ Ngọc Xiêm, Đỗ Kết, Xuân Hòa, Lê Hanh, Trần Thế Tuyển, Trần Hùng, Phạm Văn Mấy, Mai Xuân Thọ, Phan Thanh Viếng, Phạm Sỹ Sáu... Ngoài trang bị nghiệp vụ: máy ảnh, ghi âm, giấy bút...họ có cả súng ngắn, súng dài, lựu đạn...
Phóng viên Xuân Hòa không bao giờ quên, ngay khi bọn phản động Pôn Pốt tràn sang tàn sát đồng bào ta ở Xa Mát, Thiện Ngôn... tổ công tác đặc biệt của Báo Quân khu do nhà báo Mai Bá Thiện dẫn đầu đã có mặt tại hiện trường. Những tấm ảnh, bài viết hừng hực hơi thở cuộc chiến mới được chuyển ra Hà Nội kịp thời lan tỏa đến đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế, tố cáo tội ác “trời không dung, đất không tha” của kẻ phản bội, xâm lấn.
Bức ảnh mà tôi bất chợt nhận được ấy chụp khi các thủ trưởng Phòng Tuyên huấn và Báo Quân khu 7 tiễn chúng tôi lên biên giới mùa xuân 1979 tham gia chiến dịch giải phóng Phnôm Pênh; cứu dân tộc Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng...
Năm tháng qua đi, nhiều phóng viên Báo Quân giải phóng, Báo Quân khu 7 đã về với tổ tiên, nhưng những bài báo, bài thơ, truyện ngắn, những bức ảnh... của các ông còn mãi với thời gian. Đó là các nhà báo: Mai Bá Thiện, Đỗ Kết, Đặng Văn Nhưng, Vũ Tuất Việt, Hàm Ninh,Trần Phấn Chấn, Đỗ Tất Thắng, Lê Hanh, Trần Hùng, Nguyễn Viết Tá, Phạm Ngọc Thành...
Sau này, rời nhiệm sở chính, tôi được mời giảng dạy, trao đổi kinh nghiệm làm báo cho sinh viên và các nhà báo. Tôi nói với các bạn trẻ rằng, từ thực tiễn gần nửa thế kỷ làm báo, chúng tôi rút ra hệ luận: Làm báo phải lấy thực tiễn làm cơ sở. Phóng viên chiến trường phải thực sự như một người lính cầm súng chiến đấu. Những nhà báo mặc áo lính trên đất “Miền Đông gian nan mà anh dũng” là như thế!
Cái nôi của những nhà báo
Có thể nói, Báo Quân giải phóng miền Nam trước đây và Báo Quân khu 7 ngày nay là trường học lớn, là cái nôi nuôi dưỡng, rèn luyện nên các nhà báo trưởng thành.
Dấn thân trong các cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, những nhà báo chiến sĩ miền Đông đã thực sự là lính chiến, cùng đồng đội xông pha trên mọi nẻo đường chiến dịch. Có những nhà Báo Quân giải phóng đã ngã xuống ngay trên chiến hào; có nhiều nhà báo đã hiến dâng một phần thân thể qua các chiến dịch khốc liệt. Và, chính vì thế họ trưởng thành, trở thành các cây viết xuất sắc; có người trở thành tướng lĩnh và có nhiều người trở thành cán bộ cấp cục, Tổng biên tập các cơ quan báo chí.
Tôi nhớ những năm làm Báo Quân đội Nhân dân, chúng tôi được giao tìm đất, xây dựng văn phòng thường trú của báo tại Cần Thơ. Một lần vào làm việc với Cục Chính trị Quân khu 9, tiếp chúng tôi là một vị tướng. Hỏi ra mới biết đó là bác Bảy Sanh, nguyên phóng viên Báo Quân giải phóng miền Nam, một cây bình luận sắc sảo của Báo Quân giải phóng và Chương trình phát thanh Quân giải phóng miền Nam. Có lẽ thế, câu chuyện xin đất, làm văn phòng diễn ra suôn sẻ. Thiếu tướng Bảy Sanh (Hồ Văn Sanh) ôm vai tôi: “Đồng đội, đồng nghiệp mà. Không chỉ Tổng cục Chính trị muốn mà chúng tôi (Bộ Tư lệnh Quân khu 9) cũng rất muốn có một văn phòng thường trú Báo Quân đội Nhân dân tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ”.
Không chỉ có Vũ Tuất Việt, Trần Thế Tuyển từ Báo Quân giải phóng miền Nam, Báo Quân khu 7 trở thành Tổng Biên tập cơ quan báo chí mà còn rất nhiều người lính làm báo miền Đông được tín nhiệm giao trọng trách quản lý các cơ quan báo chí. Đó là các nhà báo: Đặng Văn Nhưng (Tổng Biên tập báo Quân đội Nhân dân); Nguyễn Viết Tá, Nguyễn Dân Quyền (Tổng Biên tập Báo Cựu chiến binh Tp Hồ Chí Minh); Trần Đại Ngoạn, Ngô Xuân Giang (Phó Giám đốc Trung tâm Phát thanh – Truyền hình Quân đội nhân dân); Vũ Ngọc Xiêm (Phó Tổng biên tập Báo Người yêu trẻ)....
Những người phụ trách, Tổng Biên tập Báo Quân khu 7 qua các thời kỳ: Minh Khoa, Nguyễn Viết Tá, Mai Bá Thiện, Vũ Ngọc Xiêm, Trần Thế Tuyển, Nguyễn Dân Quyền, Phan Thanh Viếng, Trần Đại Ngoạn, Ngô Xuân Giang, Nguyễn Văn Bắc... đều trưởng thành từ thực tiễn miền Đông thành đồng Tổ quốc.
Từ cái nôi Báo Quân giải phóng, Báo Quân khu 7, những người lính làm báo miền Đông mỗi người một nét đã cống hiến, đóng góp xây dựng nên danh hiệu Anh hùng LLVT Nhân dân Việt Nam cho tờ báo của mình. Và, ngày nay, thế hệ nối tiếp với nền tảng mà những người đi trước để lại đang tiếp tục đóng góp, gìn giữ và xây dựng nên truyền thống vẻ vang của tờ báo chiến sĩ anh hùng.