Ra Lý Sơn, càng tự hào về biển đảo quê hương

Tiếp lửa truyền thống

(QK7 Online) - Ra huyện đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi) công tác, tôi có dịp được đi thăm Nhà trưng bày Hải đội Hoàng Sa kiêm Bắc Hải. Ấn tượng sâu đậm đầu tiên khi đến đây là cụm tượng đài bằng đá xanh sừng sững, uy nghiêm, cao 4,5m, nặng gần 40 tấn, khắc họa hình ảnh vị chỉ huy cùng các binh phu vạm vỡ, mắt đăm đắm nhìn ra biển khơi, trong tư thế hiên ngang lên đường thực thi nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền lãnh hải Tổ quốc. Được biết, cụm tượng đài này là hóa thân của các vị cai đội trưởng đã được sử sách lưu danh, cùng hàng vạn binh phu trong các Đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa năm xưa.

Cụm tượng đài “Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải”

Phía sau tượng đài là Nhà trưng bày Đội Hoàng Sa Bắc Hải với hơn 100 tư liệu, hình ảnh quý và nhiều hiện vật sinh hoạt liên quan đến Đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa. Lần giở những trang lịch sử của Đại Nam thực lục, Đại Nam nhất thống chí của Quốc sử quán triều Nguyễn, lẫn những trang ghi chép của Lê Quý Đôn trong Phủ biên tạp lục, của Phan Huy Chú trong Hoàng Việt địa dư chí… đều cho thấy, cách đây 3, 4 thế kỷ, các Chúa Nguyễn đã bắt đầu ý thức đến nguồn tài nguyên vô tận, cũng như sớm xác lập chủ quyền lãnh thổ trên vùng biển Đông của Tổ quốc. Mỗi năm, triều định cử 70 suất đinh định chế, phân đều cho các tộc họ trên đảo Lý Sơn, theo nguyên tắc luân phiên nhau đi Hoàng Sa và sau này cả Bắc Hải (Trường Sa và các đảo khác). Cứ vào tháng 2 hoặc tháng 3 âm lịch nhận lệnh ra đi và đến tháng 8 trở về cửa Eo (Thuận An) để nộp cho kinh thành Huế các loại hải vật quý giá và những thứ nhặt được trên vùng biển đảo này.
Đến nay, người dân đất đảo Lý Sơn vẫn còn lưu truyền câu ca đau đáu nỗi lòng:
Hoàng Sa trời nước mênh mông
Người đi thì có mà không thấy về
Hoàng Sa mây nước bốn bề
Tháng hai (ba) khao lề thế lính Hoàng Sa.

Mô hình ghe câu, phương tiện đưa binh phu đi Hoàng Sa, Trường sa từ đầu thứ kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX

Với những người lính làm nhiệm vụ đo đạc thủy trình, cắm cột mốc dựng bia chủ quyền lãnh thổ và khai thác tài nguyên biển đảo, ròng rã 6 tháng lênh đênh sóng nước cùng những chiếc thuyền nhỏ, lại phải thường xuyên đối mặt với sóng to gió cả thì hiểm nguy luôn rình rập. Vì thế, trong hành trang đi Hoàng Sa, Trường Sa, ngoài lương thực thực phẩm và những vật dụng thiết yếu, mỗi thủy thủ can trường còn phải tự chuẩn bị 1 đôi chiếu, 7 đòn tre, 7 sợi dây mây, 1 thẻ bài khắc tên họ, quê quán, phiên hiệu. Chẳng may qua đời thì những người đồng đội trên thuyền sẽ bó thi hài người xấu số cùng chiếc thẻ bài vào manh chiếu, nẹp dọc 7 thanh tre rồi buộc chặt lại bằng 7 sợi dây mây, thả xuống biển, hy vọng nếu xác trôi dạt vào bờ sẽ xác định được tên họ, quê quán của người đã vì nước quên thân.
Ở Lý Sơn, hầu hết các tộc họ có người đăng lính Hoàng Sa, Trường Sa đều thực hiện lễ khao lề thế lính. Đây là nghi lễ nhằm khao quân, tế sống và cả làm các nghi lễ thế mạng cho những người sắp xuống thuyền đi thực thi nhiệm vụ triều đình giao phó, mặt khác còn để tế lễ và tưởng nhớ những người đi lính Hoàng Sa, Trường Sa đã khuất.
Trải qua nhiều thế kỷ, đã có biết bao người con Lý Sơn ra đi không trở về. Để linh hồn người chết được đoàn tụ với gia đình, cũng như phần nào xoa dịu nỗi đau trong lòng người sống, dân đảo đã lập đàn cúng bái, làm lễ chiêu hồn nhập xác và lập nên những ngôi mộ gió.
Đến Lý Sơn, tham quan các di tích lịch sử, càng tự hào về truyền thống của cha ông. Xưa kia, các Đội hùng binh vâng lệnh vua ban, cưỡi sóng vượt biển, cắm mốc chủ quyền trên 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, ngày nay, tiếp nối thành quả của các hế hệ đi trước, những ngư dân Lý Sơn lại hiên ngang giong buồm ra khơi làm giàu cho quê hương và góp phần gìn giữ sự trường tồn vùng biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Đỗ Thị Ngọc Diệp