Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh cho biết, việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội nhằm huy động mọi nguồn lực hợp pháp, rút ngắn tối đa tiến độ thực hiện, khai thác có hiệu quả nguồn lực quỹ đất.

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình. Ảnh: Quốc hội

Đồng thời, Nghị quyết cũng hướng đến việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho hai thành phố, tạo điều kiện để chủ động triển khai đầu tư, phát huy tính tích cực của địa phương.

Theo đó, dự thảo nghị quyết Chính phủ đề xuất UBND Thành phố được quyết định phân chia dự án thành các dự án thành phần, tiểu dự án khi phê duyệt; quyết định không phải thi tuyển phương án kiến trúc; chỉ định các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, xây lắp và nhà đầu tư.

Ngoài ra, chính quyền hai thành phố này được ứng trước ngân sách địa phương năm sau để thực hiện dự án; lập thiết kế kỹ thuật tổng thể thay thiết kế cơ sở và giao chủ đầu tư quyết định phê duyệt các bước thiết kế còn lại; quy định tổng mức đầu tư, dự toán được áp dụng định mức, đơn giá do các tổ chức quốc tế công bố, các dự án có tính chất tương tự trên thế giới; quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

Dự thảo Nghị quyết cũng trao quyền cho Thủ tướng quyết định bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn, hàng năm cho địa phương; sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách Trung ương hàng năm và các nguồn vốn hợp pháp khác mà không phải theo thứ tự ưu tiên; huy động vốn ODA, vốn vay ưu đãi mà không phải lập Đề xuất dự án.

Đối với TP.HCM, dự thảo đưa ra các quy định áp dụng riêng, đó là TP được thu và sử dụng tiền thu trong khu vực TOD; huy động vốn thông qua các khoản vay phát hành trái phiếu chính quyền địa phương; được tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư có sử dụng đất để chỉnh trang phát triển đô thị. UBND TP cũng được tổ chức thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp giấy phép môi trường…

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh thống nhất với sự cần thiết ban hành nghị quyết với các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn.

Về các chính sách đặc thù, Ủy ban Kinh tế cơ bản thống nhất với đề xuất. Tuy nhiên đối với cơ chế huy động vốn, đề nghị làm rõ trong trường hợp giảm hoặc bổ sung thêm dự án, thì số vốn ngân sách trung ương bổ sung được xác định thế nào để tránh khoảng trống pháp lý.

Về lập tổng mức đầu tư và dự thảo gói thầu, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết, dự thảo Nghị quyết xác định hai loại dự án gồm dự án đường sắt đô thị và dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD (mô hình phát triển đô thị lấy giao thông công cộng làm cơ sở quy hoạch).

Tuy nhiên, có sự chưa thống nhất trong cách diễn đạt. Cụ thể tại điểm a, dự thảo xác định rõ hai loại dự án được áp dụng chính sách là dự án đường sắt đô thị và dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD, nhưng tại điểm b, c, thuật ngữ chỉ nêu chung là dự án.

Bên cạnh đó, đối với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, dự thảo chỉ cho phép áp dụng chính sách này đối với tuyến đường sắt, không bao gồm các dự án trong khu vực TOD. Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị cần có sự thuyết minh và làm rõ hơn nội dung này.

Về phát triển theo mô hình TOD, Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, quy định tại điểm b khoản 1 Điều 5 và điểm b khoản 1 Điều 6 dự thảo Nghị quyết có phần trùng lặp và quy định tại điểm b khoản 1 Điều 5 dự thảo Nghị quyết sẽ làm vô hiệu hóa, mất ý nghĩa của các quy hoạch và có thể dẫn đến các tác động tiêu cực về sau, do đó đề nghị rà soát, chỉnh sửa cho phù hợp.

Ngoài ra, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị bổ sung, làm rõ hơn sự cần thiết của quy định tại khoản 2 Điều 6 dự thảo Nghị quyết và rà soát kỹ lưỡng để tránh chồng chéo, mâu thuẫn trong quá trình áp dụng pháp luật về đất đai.

Diệu Trang