Điều đó chỉ rõ bản chất tốt đẹp, tính ưu việt của chế độ, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của dân chủ xã hội chủ nghĩa với tư cách vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước.
Cùng với sự phát triển của văn minh nhân loại, khái niệm dân chủ được hiểu và diễn đạt với nhiều nghĩa khác nhau, trong đó, khái niệm của Chủ nghĩa Mác – Lênin là khái niệm đầy đủ, ưu việt, tiến bộ nhất. Theo chủ nghĩa Mác – Lênin, Dân chủ là một giá trị xã hội, phản ánh chủ thể quyền lực là Nhân dân, khẳng định những quyền cơ bản của con người; là hình thức tổ chức Nhà nước của giai cấp cầm quyền thành một chế độ chính trị xã hội, trên cơ sở kinh tế - xã hội nhất định.
Về dân chủ xã hội chủ nghĩa, chủ nghĩa Mác – Lênin quan niệm: Dân chủ xã hội chủ nghĩa là một giá trị xã hội, phản ánh chủ thể quyền lực của đại đa số nhân dân, dưới sự lãnh dạo của Đảng Cộng sản và sự quản lý của nhà nước xã hội chủ nghĩa. Nền dân chỉ xã hội chủ nghĩa hay chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa, là một thể chế chính trị thể hiện bao gồm hệ thống các tổ chức, nguyên tắc hoạt động và cơ chế vận hành dựa trên pháp luật xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thực tế thuộc về Nhân dân trên các lĩnh vực đời sống xã hội.
Trong sự nghiệp cách mạng của nước ta, xây dựng và thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa là vấn đề cơ bản, lâu dài, vừa là nhu cầu cần thiết và cấp bách, đặc biệt trong công cuộc đổi mới của đất nước ta hiện nay. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên xã hội chủ nghĩa (bổ sung, phát triển 2011), về vấn đề dân chủ, Đảng ta khẳng định: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển đất nước”.
Quan điểm đó là sự kế thừa, bổ sung, phát triển sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ xã hội chủ nghĩa và là kết quả phù hợp với lôgíc phát triển tư duy lý luận của Đảng ta về dân chủ trong quá trình đổi mới đất nước, phù hợp với thời đại và thực tiễn Việt Nam.
Trước hết, dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta:
Trong suốt tiến trình cách mạng, dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta được thể hiện: Chế độ xã hội chủ nghĩa là chế độ do Nhân dân làm chủ; Nhân dân tham gia vào công việc điều hành quản lý đất nước; thực hiện dân biết, dân bàn, dân làm dân kiểm tra, dân giám sát, dân hưởng thụ; thể hiện quyền dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện.
Chế độ xã hội chủ nghĩa là chế độ do nhân dân làm chủ tức là quyền làm chủ thực tế của Nhân dân trên các lĩnh vực đời sống xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, thông qua sự quản lý của nhà nước xã hội chủ nghĩa và phát huy vai trò của các tổ chức, đoàn thể chính trị - xã hội, được thể hiện: Tất cả quyền lực Nhà nước đều thuộc về Nhân dân, mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều thể hiện lợi ích của Nhân dân. Đảng và Nhà nước gắn bó chặt chẽ với Nhân dân, phục vụ Nhân dân và chịu sự giám sát của Nhân dân. Mọi cán bộ, công chức đều phải tôn trọng và lắng nghe ý kiến của Nhân dân, có trách nhiệm hoàn thành tốt chức trách và nhiệm vụ được Nhân dân giao phó. Mọi hành vi vi phạm quyền làm chủ của Nhân dân và lợi dụng dân chủ làm tổn hại lợi ích của Nhân dân và Tổ quốc đều phải được phê phán và nghiêm trị…
Nhân dân tham gia vào công việc điều hành quản lý đất nước thông qua việc Nhân dân được tham gia chính kiến, quan điểm vào quá trình xây dựng, hoạch định và giám sát việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nhân dân làm chủ thông qua các cơ quan đại diện và làm chủ trực tiếp qua cơ chế “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân hưởng thụ”, đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát: “Nước ta là nước dân chủ - Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công cuộc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân...quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân".
Thứ hai, dân chủ là mục tiêu của sự phát triển đất nước: Thể hiện ở chỗ: Thứ nhất, nền dân chủ ấy hướng đến là giải phóng giai cấp, dân tộc và toàn thể Nhân dân ra khỏi áp bức, bóc lột bất công. Thứ hai, xây dựng một chế độ xã hội tốt đẹp; Thứ ba, bảo đảm và phát huy cao nhất quyền làm chủ của Nhân dân; nền dân chủ ấy phải được xác lập và không ngừng hoàn thiện cùng với quá trình phát triển đất nước, mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đều phải xuất phát từ Nhân dân, vì lợi ích của Nhân dân. Thứ tư, Nhân dân phát huy quyền làm chủ trên thực tiễn mọi mặt đời sống. Đây là thước đo và tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Dân chủ xã hội chủ nghĩa là mục tiêu của công cuộc đổi mới, đồng thời là mục tiêu và bản chất của xã hội chủ nghĩa. Mục tiêu dân chủ được thể hiện trước hết ở dân chủ trong kinh tế, dân chủ trong chính trị. Cùng với nó còn là dân chủ trong văn hóa, trong phát triển xã hội và quản lý xã hội, hướng trực tiếp vào việc giải quyết các vấn đề xã hội, chính sách xã hội và an sinh xã hội cho con người, vì con người.
Thứ ba, dân chủ là động lực của sự phát triển đất nước: Khi Nhân dân lao động được làm chủ, phát huy cao độ tính tích cực, tự giác của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước; sức lao động được giải phóng, mọi tiềm năng của đất nước được phát huy, tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn cho sự phát triển đất nước.
Về kinh tế: Dân chủ bảo đảm hài hòa lợi ích cá nhân - tập thể - cộng đồng xã hội. Theo đó tạo động lực cho nhân dân hăng say lao động sản xuất, xây dựng đất nước.
Về chính trị: Khi quyền lực và ý chí của Nhân dân được tôn trọng và thực hiện rõ ràng, công khai, minh bạch, thì dân chủ chính trị sẽ tỏ rõ sức mạnh động lực của nó đối với tiến bộ và phát triển xã hội. Môi trường xã hội dân chủ sẽ làm hình thành dư luận xã hội tích cực, thúc đẩy hành động sáng tạo của đông đảo quần chúng để bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng và Nhà nước, chống lại những hành vi phản dân chủ.
Về xã hội: Môi trường xã hội dân chủ, hình thành dư luận tích cực, thúc đẩy hành động sáng tạo của đông đảo quần chúng để bảo vệ chế độ, chống lại hành vi phản dân chủ.
Về văn hóa: Tạo môi trường và cơ chế thuận lợi để khơi dậy và phát huy các sản phẩm và giá trị văn hóa xã hội chủ nghĩa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
Thực tiễn lịch sử cách mạng Việt Nam đã chứng minh:
Thực tiễn cho thấy, bản chất tốt đẹp và tính ưu việt của nền dân chủ nước ta ngày càng thể hiện sinh động trong cuộc sống hàng ngày của quần chúng Nhân dân. Kể từ khi khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhân dân lao động Việt Nam chính thức đứng lên làm chủ, tự mình tổ chức, cai quản và xây dựng xã hội mới. Đó là thành tựu vĩ đại của cách mạng Việt Nam. Chế độ dân chủ ở nước ta, xét về bản chất, là một thể chế chính trị mà trong đó quyền lực chính trị - xã hội thuộc về Nhân dân; “Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức”; là chế độ bảo đảm quyền làm chủ trên thực tế của nhân dân trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, tinh thần; phát huy cao độ tính tích cực sáng tạo của Nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, dưới sự lãnh đạo của Đảng và thông qua Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Quyền làm chủ của Nhân dân không chỉ thể hiện trong các văn bản Hiến pháp, pháp luật, mà ngày càng được thể hiện sinh động trong cuộc sống hàng ngày. Việc thực hiện đối thoại trực tuyến của Chủ tịch nước, của Thủ tướng Chính phủ và lãnh đạo cấp ủy, chính quyền dịa phương… với Nhân dân; những cuộc tiếp xúc của các đại biểu với cử tri chuẩn bị cho các kỳ bầu cử Quốc hội tạo điều kiện tốt hơn cho người dân thực hiện quyền làm chủ, thực thi quyền kiểm tra, giám sát các hoạt động của Nhà nước và đề đạt nguyện vọng, ý kiến của mình. Điều đó thể hiện sâu sắc bản chất tốt đẹp, tính ưu việt của chế độ dân chủ ở nước ta; thể hiện rõ mục tiêu, động lực của dân chủ XHCN đối với sự phát triển đất nước.
Từ những vấn đề trên khẳng định “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển đất nước”.
Ý nghĩa việc thực hiện và phát huy dân chủ ở cơ sở trong Quân đội ta hiện nay:
Trước hết chúng ta khẳng định, dân chủ là thuộc tính bản chất và là truyền thống tốt đẹp của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Thực hiện và phát huy dân chủ trong Quân đội không chỉ là yêu cầu giáo dục, rèn luyện ý thức chính trị, xây dựng phẩm chất người quân nhân cách mạng mà còn là biện pháp quan trọng nâng cao sức mạnh tổng hợp…
Thứ hai, Quân đội Nhân dân Việt Nam là công cụ bạo lực sắc bén của Nhà nước và Nhân dân; tham mưu tạo cơ chế để nhân dân làm chủ, đóng góp tích cực vào nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.
Thứ ba, thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở; không ngừng củng cố và hoàn thiện cơ chế dân chủ, thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở; phát huy vai trò của Hội đồng quân nhân, các tổ chức đoàn…trong việc phát huy dân chủ và làm cho sinh hoạt dân chủ trong Quân đội thực sự đi vào đời sống của mọi cán bộ, chiến sĩ.
Thứ tư, đấu tranh với các hiện tượng lợi dụng dân chủ để trả thù cá nhân, vì lợi ích cá nhân, dân chủ áp đặt và dân chủ không có tổ chức.
Dể thực hiện tốt các nội dung trên, mỗi cán bộ chúng ta phải quán triệt sâu sắc và nắm chắc đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng lãnh đạo xây dựng đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội; làm tốt công tác bồi dưỡng, giáo dục cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và chiến sĩ hiểu và thấm nhuần đường lối quan điểm lãnh đạo đất nước đổi mới trong giai đoạn cách mạng hiện nay.
Không ngừng học tập và nắm vững bản chất cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Giữ vững sự lãnh đạo của Đảng, tập trung lãnh đạo thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở; phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng trong thực hành quyền làm chủ và bảo đảm dân chủ…; kịp thời nắm tâm tư, nguyện vọng và những bức xúc của cán bộ, chiên sĩ; có biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn và kịp thời giải quyết những vấn đề nảy sinh. Thường xuyên chăm lo đảm bảo tốt đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội.
Tham gia đấu tranh tư tưởng - lý luận phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, lợi dụng vấn đề “dân tộc”, “tôn giáo”, “dân chủ”, “nhân quyền”… vu cáo Việt Nam vi phạm dân chủ, những quan điểm “đa nguyên chính trị”, “đa đảng đối lập”, đòi “mở rộng dân chủ” hơn nữa, cùng với những luận điệu bóp méo sự thật “Việt Nam vi phạm dân chủ”, “mất dân chủ”,..
Thực hiện dân chủ gắn liền với pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội, kiên quyết đấu tranh chống các biểu hiện mất dân chủ, thói vô nguyên tắc, vô tổ chức kỷ luật; chống và loại trừ chủ nghĩa quan liêu, quân phiệt, tham nhũng, lợi dụng dân chủ vi phạm kỷ luật trong quân đội.