Tuổi trẻ Việt Nam xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ảnh: Tư liệu
Từ tư duy mới của Đảng về vai trò con người với tư cách vừa là mục tiêu, vừa là động lực để thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển, Đảng ta xác định rõ các nhiệm vụ và giải pháp có tính chất toàn diện và tổng thể chiến lược phát triển con người trong thời kỳ đổi mới, từ công tác kế hoạch hóa dân số, giải quyết việc làm cho người lao động; thực hiện công bằng xã hội; xây dựng lối sống văn hóa; đảm bảo an toàn xã hội; khôi phục trật tự, kỉ cương trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội; chăm lo đáp ứng các nhu cầu giáo dục, văn hóa, bảo vệ và tăng cường sức khỏe của nhân dân; xây dựng chính sách bảo trợ xã hội;…đến thực hiện đúng chính sách giai cấp và chính sách dân tộc. Phải bằng một hệ thống chính sách xã hội toàn diện, sâu sát và cụ thể mới tạo điều kiện xây dựng và phát triển con người, phục vụ đắc lực yêu cầu của công cuộc đổi mới. Và được thể hiện rất rõ qua các kỳ Đại hội của Đảng ta.
Đại hội VII khẳng định rõ hơn: “Mục tiêu của chính sách xã hội thống nhất với mục tiêu phát triển kinh tế, đều nhằm phát huy sức mạnh của nhân tố con người và vì con người”. Như vậy, các chính sách xã hội không thoát ly khỏi điều kiện kinh tế và nó phải thật sự là một động lực phát triển kinh tế; thực hiện các chính sách xã hội cũng là thực hiện công bằng trong kinh tế, trước hết là tạo sự công bằng trong cơ hội lao động, cơ hội thể hiện các năng lực sáng tạo của mỗi cá nhân, từ đó có công bằng trong phân phối lợi ích, thu nhập và tự cải thiện đời sống của mình, giảm bớt sự bao cấp của nhà nước.
Chăm lo xây dựng con người và phát triển nguồn nhân lực phục vụ quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa là mối quan tâm hàng đầu của Đảng ta. Hội nghị Trung ương lần thứ tư khóa VII (1993) đã ra 5 Nghị quyết quan trọng: Nghị quyết về một số nhiệm vụ văn hóa, văn nghệ trong những năm trước mắt; Nghị quyết về sự nghiệp giáo dục - đào tạo; Nghị quyết về những vấn đề cấp bách của sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân; Nghị quyết về chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình; Nghị quyết về công tác thanh niên trong thời kỳ mới. Đây là lần đầu tiên, Đảng ta đã ban hành nhiều Nghị quyết tập trung vào chủ đề xây dựng con người và phát huy vai trò của con người trong sự nghiệp phát triển đất nước và khái niệm “chất lượng cuộc sống con người” được Đảng chính thức sử dụng.
Hội nghị Trung ương năm khóa VII của Đảng (năm 1998) đã xác định nhiệm vụ xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới với những đức tính cụ thể như sau: có tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc, phấn đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có ý thức tập thể, đoàn kết, phấn đấu vì lợi ích chung; có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh; lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp; thường xuyên học tập, nâng cao hiểu biết, trình độ chuyên môn, trình độ thẩm mỹ và thể lực. Trong những phẩm chất cơ bản của con người mới mà chúng ta xây dựng hiện nay đã chứa đựng những tố chất mới phù hợp với cơ chế thị trường và yêu cầu thời đại. Phạm trù “con người” ở đây là “con người chất lượng”, đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế.
Nhất quán tư tưởng chiến lược phát triển con người trong thời kỳ đổi mới, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã khẳng định: Xã hội ta là xã hội vì con người và coi con người luôn giữ vị trí trung tâm của sự phát triển kinh tế xã hội. Con người trước hết là tiềm năng trí tuệ, tinh thần, đạo đức, là nhân tố quyết định là vốn quý nhất của chúng ta trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Quan điểm đó được nhấn mạnh: “Coi trọng giáo dục đạo lý làm người, ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ công dân, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, đạo đức, lối sống, nếp sống văn hóa, lịch sử dân tộc và bản sắc dân tộc, ý chí vươn lên vì tương lai của mỗi ngươi và tiền đồ của đất nước, bồi dưỡng ý thức và năng lực phát huy giá trị văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.”.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng tiếp tục khẳng định: chiến lược con người phải nằm ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Mọi chủ trương, chính sách nhằm phát huy nhân tố con người đều xuất phát từ quan điểm cho rằng nhân dân là người sáng tạo ra lịch sử, là chủ nhân thực sự của xã hội, là chủ thể của mọi hành động kinh tế, văn hóa xã hội và mục tiêu của toàn bộ sự nghiệp cách mạng là phục vụ nhân dân.
Kế thừa quan điểm về phát huy nhân tố con người từ các đại hội trước, trong Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Đảng ta xác định: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”. Đặc biệt Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước được tiếp tục khẳng định việc: Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Quan điểm này khẳng định những phẩm chất cần có trong quá trình xây dựng con người mới hiện nay.
Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng đã nhấn mạnh nhân tố con người gắn với xây dựng văn hóa làm nền tảng tinh thần với hàm ý văn hóa và con người là cặp đôi biện chứng, trong đó con người là chủ thể sáng tạo văn hóa và thụ hưởng các giá trị, sản phẩm văn hóa. Yếu tố con người được đề cập là những con người rất cụ thể, con người phải có nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực, kỹ năng, trách nhiệm xã hội, việc xây dựng con người phải thông qua hoạt động thực tiễn, cụ thể của từng người, chứ không nói chung chung. Đồng thời chỉ rõ nhiệm vụ cụ thể là: “Phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh”. Đảng ta khẳng định: “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển. Đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; tạo môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật”. Đây là quan điểm mà Đảng ta luôn nhất quán, mang tính định hướng chiến lược trong xây dựng, phát triển con người Việt Nam.
Kế thừa và phát triển những nội dung cốt lõi về vấn đề con người trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Đại hội XIII của Đảng đã khái quát và đề ra những mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể về xây dựng, phát triển con người Việt Nam toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững kinh tế - xã hội đất nước.
Trước hết, lấy con người làm trung tâm và kiên định phát triển con người Việt Nam toàn diện. Đảng ta chủ trương: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, ý chí tự cường và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển; lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam là nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm phát triển bền vững; phải có cơ chế, chính sách phát huy tinh thần cống hiến vì đất nước; mọi chính sách của Đảng, Nhà nước đều phải hướng vào nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và hạnh phúc của Nhân dân”. Tại Đại hội XIII, tư tưởng “lấy dân làm gốc” đã được đúc kết thành bài học, với những nguyên tắc cơ bản, định hướng mọi chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong giai đoạn tới. Nghị quyết Đại hội tiếp tục khẳng định các giá trị, nội dung cốt lõi của bài học “lấy dân làm gốc”, đó là: Phải luôn quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc quan điểm “dân là gốc”. Bài học “lấy dân làm gốc” càng trở nên sâu sắc và có ý nghĩa hơn khi được thực thi một cách hiệu quả cùng với phát huy tối đa nguồn lực con người Việt Nam. Quan điểm về nguồn lực con người, đề cao nhân tố con người, đặt con người vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển là tư tưởng nhất quán của Đảng. Thực hiện chủ trương trên, Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ, cần: “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, có sức khỏe, năng lực, trình độ, có ý thức, trách nhiệm cao đối với bản thân, gia đình, xã hội và Tổ quốc”; thực hiện phương châm: “Đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế (công dân toàn cầu)”. Nhấn mạnh thêm về con người là động lực của sự phát triển, Đảng ta khẳng định con người và nền văn hóa Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng, tạo môi trường, điều kiện xã hội thuận lợi nhất để khơi dậy tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển, tài năng, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu và động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước.
Như vậy, quan điểm về xây dựng con người mới của Đảng vừa đảm bảo sự thống nhất giữa tính lý tưởng và thực tiễn, giữa lợi ích của cá nhân và lợi ích của cộng đồng, giữa nghĩa vụ công dân và trách nhiệm xã hội, đảm bảo sư phát triển con người toàn diện cả về đức và tài, cả về thể lực, trí lực và tâm lực, có ý chỉ và bản lĩnh vươn lên trong công việc cá nhân và đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Khi xác định quan điểm chỉ đạo văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, Đảng ta đã đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát kinh tế - xã hội. Sự gắn kết giữa các lĩnh vực này trên cơ sở đề cao vai trò của con người, vai trò của văn hóa là điều kiện có ý nghĩa quyết định cho sự thành công của sự nghiệp đổi mới, chấn hưng đất nước.
Với những quan điểm của Đảng ta về phát huy nhân tố con người trong suốt chặng đường phát triển đất nước đã phát huy hiệu quả và đạt được nhiều thành tựu to lớn: Trình độ dân trí ngày càng cao, kinh tế cũng ngày càng khởi sắc và trên đà phát triển ổn định, đời sống của người dân được cải biến rõ nét, con người được tạo điều kiện phát triển toàn diện, nhân dân ngày càng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng. Điều này một lần nữa khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng và thể hiện sự quan tâm, coi con người là vốn quý nhất; chăm lo cho hạnh phúc của con người là tư tưởng xuyên suốt trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng của Đảng, là mục tiêu phấn đấu cao nhất của chế độ ta…