Những mốc son lịch sử
Đầu năm 1946, Trung tướng Nguyễn Bình, Khu trưởng Khu 7 quyết định hợp nhất các tổ chức bán quân sự tại Sài Gòn - Chợ Lớn thành Ban công tác Thành, nhiệm vụ chủ yếu trinh sát, thu thập thông tin nắm tình hình địch, đánh phá các cơ sở quân sự của Pháp và trừng trị Việt gian. Tháng 5/1946, Ban Công tác Thành đổi thành Ban Chỉ huy Quân sự Sài Gòn - Chợ Lớn (Ban CHQS SG – CL) thuộc Khu 7. Cùng với đó, lực lượng chủ lực của ta ở thành phố ra đời, phát triển dần lên từ cấp tiểu đoàn (1947) lên cấp trung đoàn (1948). Địa bàn hoạt động chủ yếu là ở nội thành và bảo vệ các căn cứ ở vùng ven, kéo dài cho đến trận đánh cuối cùng của Tiểu đoàn Quyết tử 950 vào kho bom Phú Thọ đêm 31/5/1954. Với trận đánh này, quân Pháp ở Sài Gòn và Nam bộ coi như hoàn toàn gục ngã, đi đến kết thúc kháng chiến chống Pháp xâm lược lần thứ hai.
Sau năm 1954, do yêu cầu nhiệm mới, Ban CHQS SG – CL trên danh nghĩa không còn nữa. Tháng 2/1961, Quân giải phóng miền Nam ra đời. Đến tháng 5/1961, Quân khu SG – GĐ, trực thuộc Bộ Tư lệnh QGPMN được thành lập.
Chuẩn bị cho Chiến dịch Mậu Thân tại thành phố, tháng 10/1967, theo quyết định của Trung ương Cục, Quân khu SG – GĐ giải thể thành các tổ, đội biệt động. Đến tháng 4/1972, theo quyết định của Bộ Tư lệnh Miền, Quân khu SG – GĐ được khôi phục lại tên gọi tiếp tục chiến đấu, xây dựng lực lượng, xây dựng cơ sở ở cả nội đô và vùng ven.
Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh tháng 4/1975, lực lượng Biệt động Sài Gòn đã kiên cường bám trụ chiến đấu, chốt giữ bảo vệ an toàn nhiều vị trí, mục tiêu quan trọng, góp phần cùng nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi cho các binh đoàn chủ lực tiến vào giải phóng thành phố, kết thúc 30 năm chiến tranh giải phóng dân tộc (1945 – 1975).
Ngày 2 tháng 6 năm 1975, Bộ Tư lệnh thành phố Sài Gòn - Gia Định được thành lập trên cơ sở Quân khu SG – GĐ, trực thuộc Bộ Tư lệnh Miền. Tháng 7/1976, Bộ Tư lệnh Tp. SG – GĐ đổi tên thành Bộ Tư lệnh Tp.HCM, trực thuộc Bộ Quốc phòng. Ngày 5/5/1978, Bộ Tư lệnh Tp.HCM đổi tên thành Bộ Chỉ huy Quân sự Thành phố Hồ Chí Minh, trực thuộc Quân khu 7. Ngày 14/1/2011, Bộ Quốc phòng quyết định đổi tên Bộ CHQS Tp.Hồ Chí Minh thành Bộ Tư lệnh Thành phố Hồ Chí Minh, trực thuộc Quân khu 7.
Phát huy truyền thống, giữ vững danh hiệu anh hùng
Hơn 44 năm qua, từ sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (30/4/1975) cả nước đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cũng từ đây LLVT Thành phố bước vào nhiệm vụ mới. Đó là thời kỳ củng cố, xây dựng lực lượng, bảo vệ giữ gìn thành quả cách mạng.
Với quan điểm quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân, cùng với xây dựng các đơn vị bộ đội tập trung có sức cơ động chiến đấu cao. Trong những năm qua, Đảng ủy - Bộ Tư lệnh Thành phố chú trọng, chăm lo củng cố quốc phòng, công tác quân sự địa phương không ngừng vững mạnh, trong đó lấy xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, lực lượng dự bị động viên làm nòng cốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc.
Được sự quan tâm của Thành ủy – UBND Thành phố, Đảng ủy – Bộ Tư lệnh thành phố và của cấp ủy, chính quyền các cấp địa phương và các cơ quan, tổ chức, lực lượng dân quân ở 24 quận, huyện đều đạt tỉ lệ quy định; gần 800 đơn vị tự vệ trong các cơ quan, doanh nghiệp, trường học, trong đó có 558 Ban chỉ huy Quân sự đã được thành lập. Chất lượng hoạt động, hiệu quả hoạt động ngày càng được nâng lên rõ rệt, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội địa bàn. Cùng với nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng cơ quan, đơn vị nền nếp chính quy, LLVT thành phố gắn kết hiệu quả giữa công tác quân sự - quốc phòng với phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội tạo môi trường thuận lợi thành phố phát triển trong thời kỳ hội nhập.
LLVT Thành phố còn chủ động tham mưu Thành ủy, UBND Thành phố trong việc lãnh đạo, quản lý, điều hành nhiệm vụ quân sự, quốc phòng - công tác quân sự địa phương, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc, xây dựng tiềm lực quốc phòng đủ mạnh sẵn sàng ứng phó thắng lợi với mọi tình huống. DQTV, DBĐV thành phố làm tốt vai trò là lực lượng nòng cốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân, tạo sức mạnh tổng hợp trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng thành phố.
Thực hiện chỉ thị của Thường vụ - Đảng ủy Quân khu về xây dựng Đảng và xây dựng đơn vị nền nếp, chính quy vững mạnh toàn diện, các tổ chức cơ sở Đảng và các đơn vị LLVT Thành phố đã chuyển biến mạnh mẽ, gắn kết hiệu quả với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, 10 năm liền (2008 - 2018) Đảng bộ Quân sự Thành phố đều đạt trong sạch vững mạnh; liên tục 5 năm (2014 – 2018), LLVTTP là một trong những đơn vị dẫn đầu Phong trào Thi đua quyết thắng khối tỉnh, thành của Quân khu 7. Hàng trăm tập thể, hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ được biểu dương, khen thưởng trong thực hiện Chỉ thị 03, Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị, trong Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”.
LLVT Thành phố còn tích cực tham gia phong trào đền ơn đáp nghĩa, là đơn vị mở đầu của toàn quân về xây tặng nhà tình nghĩa. Từ năm 1982 đến nay, LLVT thành phố trao tặng gần 600 nhà tình nghĩa, nhà đồng đội, nhà tình thương cho các đối tượng chính sách, hộ dân nghèo; tổ chức hàng trăm ngàn lượt cán bộ, chiến sĩ tham gia công tác dân vận; công tác xã hội; đóng góp kinh phí, vật chất trị giá hàng chục tỉ đồng vào các hoạt động “Quỹ vì người nghèo”, trợ giúp đồng bào thiên tai, hỏa họan, hỗ trợ các địa phương trong xây dựng nông thôn mới…